1-ma’ruza. Kompyuter va uning programma ta’minoti. Dasturlash tillarining klassifikatsiyasi

Ma’lumotlarning kompyuterda tasvirlanishi.
Ma’lumot – bu inson yoki biror qurilma tomonidan his qilingan va maqsadga yo’naltirilgan faoliyatni tashkil etish uchun tevarak olam va unda sodir bo’layotgan voqealar haqidagi axborotdir.
Bitlar va baytlar. Dasturlarni yozish uchun butun kompyuter tizimini tashkil qilishni bilishni talab qiladi. Kompyuter bit va bayt tushunchalariga asoslangan. Ular ma'lumotlar va ko'rsatmalar kompyuter xotirasida aks etadigan vosita.
Dasturlarni bajarish uchun kompyuter vaqtincha dastur va ma'lumotlarni asosiy xotiraga yozadi. Shuningdek, kompyuterda vaqtni hisoblash uchun foydalanadigan bir qator registrlar mavjud. Kompyuterdagi eng kichik ma'lumot birligi - bu bit. Bit - bu bitta ikkilik belgini saqlaydigan xotira yacheykasi. Xotiraning bit tuzilishi xotiraning birinchi xususiyatini - diskretlikni belgilaydi. Bitni o'chirib qo'yish mumkin, shunda uning qiymati nolga teng bo'ladi, yoki yoniq bo'lsa, uning qiymati bitta bo'ladi. Bayt - ketma-ket sakkiz bitli xotira.
Kompyuterning ichki xotirasida barcha baytlar raqamlangan. Raqamlash noldan boshlanadi. Tartib raqami uning adresi deb ataladi. Kompyuterda adreslar ikkilik kod bilan ko'rsatiladi. Shuningdek, manzilni belgilashning o'n oltilik shakli ham qo'llaniladi.
Ikkilik sonlar. Kompyuter bitning faqat nol va bitta holatlarini farqlay oladiganligi sababli, u bazis 2 yoki ikkilik tizim bilan ishlaydi. Bit aslida o'z nomini inglizcha "Binary digit" (ikkilik raqam) dan meros qilib olgan.
Har qanday qiymat ikkilik raqamlar (bitlar) kombinatsiyasi bilan ifodalanishi mumkin. Ikkilik sonning qiymati har bir bitning nisbiy holati va bitta bitning mavjudligi bilan belgilanadi. Quyida bitta bitni o'z ichiga olgan sakkiz bitli raqam berilgan:

Pozitsiyasi	128	64	32	16	8	4	2	1
Bitlar	1	1	1	1	1	1	1	1

Eng o'ngdagi bitning vazni 1 ga teng, chapdagi keyingi raqam 2 ga, keyingisi 4 ga va hk. Bu holda sakkizta bit uchun jami 1 + 2 + 4 + ... + 128 yoki 255 (2⁸ - 1).
Ikkilik raqam faqat sakkiz bit bilan cheklanmaydi. Agar protsessor 16-bitli arxitekturadan foydalansa, u avtomatik ravishda 16-bitli raqamlar bilan ishlaydi (2¹⁶-1=65535 qiymatini beradi), 32 bit uchun esa - 4294967295 (2³²-1 ga teng) va boshqalar.