1-ma'ruza, Biomexanika va bioakustika

 Xulosa:
Elektr maydonning tirik organizm qismlari orasida hosil bo’lishi ko’plab ma’lumotlarni, 
ya’ni organizm faoliyatining o’zgarishlari haqidagi ma’lumotlarni bizga beradi.Elektr toki 
yordamida ko’plab kasalliklarni davolash hozirgi vaqt davr talabidan kelib chiqmoqda. 
Fizioterapiyaning dori yordamida davolashga qaraganda zararsiz ekani va arzon ekanligi sababli ham 
ular keng qo’llanilmoqda, yuqori chastotali toklar va maydonlar yordamida ichki organlarning 
ma’lum qismlarini boshqa organlarga ta’sir qilmasdan, davolash ancha keng yo’lga qo’yilgan. 
Biopatensiallarni o’lchash yo’li bilan diagnostika qilish tez va inshonchli usuldir. Bu usullar 
kelajakda yanada takomillshishi muqarrar. 
Magnit maydoni va uning turli moddalarga ta’siri, jumladan, tirik organizmga ta’siri qadim 
zamonlardan o’rganib kelingan. Ayniqsa hozirgi texnika asrida magnit maydoni yordamida tirik 
mavjudodning barcha turlariga ta’sirlari o’rganilmoqda. Magnitaterapiya, magnitadiagnostika, 
magnitakardiografiya va shunga o’xshash ko’plab usullar keng qo’llanilmoqda. Quyoshda bo’ladigan 
magnit bo’ronlarning tirik organizmga ta’siri hozirgi vaqtda aktual masalalardan isoblanadi. 
Sinov savollari:
1. Elektr maydon nima? Maydon kuchlanganligi haqida tushunchalar. 
2. Potensiallar farqi, uning o’lchov birligi. 
3. Moddalarning elektr xossalari 
4. Yarim o’tkazgich va ularning xossalari. 
5. Dielektrik kirituvchanlik nimani ko’rsatadi? 
6. Tirik organizm dielektrik kirituvchanligining organizm holatiga qarab qanday bog’liq bo`ladi? 
7. Termistorlar va ularning qo’llanilish sohalari. 
8. Elektrolitlar nima? 
9. Elektroliz va uning qonunlari. 
10.Tirik organizmga o`zgarmas tokning ta’siri. 
11.Elektrofarez nima 
12.Uyg’onish tokining ta’sir etish vaqti nima? 
13.Biopatensiallar nima? Tinchlik va qo’zg’alish biopatensiallari. 
14.Bioptensialarni o’lchash (EKG) usullari. 
15.Hujayra biopatensiali nima?. 
16. Magnit maydoni nima? 
17. Ersted va Amper tajribalari? 

---

18.Amper qonuni? 
19. Tesla nimani ifodalaydi? 
20. Magnit kirituvchanlik nima? 
21. Moddalar magnit xususiyatiga ko’ra necha xil bo’ladi? 
22. Magnit maydonining tirik organizmga ta’siri? 
23. Magnit zondlari nima? 
24. Magnitoterapiya nima? 
25. Erkin radikallarni aniqlashda magnit maydonini roli? 
4-ma'ruza. Optik hodisalar. 
4.1. Yorug’likning tabiati va uning tarqalish qonunlari. 
Optika
– grekcha optos – ko’rish degan ma’noni bildiradi.. XVII asrda yorug’likning to’lqin 
(Gyuygens) va korpuskulyar (Nyuton) nazariyalari paydo bo’ldi. XVIII asrda korpuskulyar nazariya 
ko’proq g’alaba qilgan bo’lsa, XIX asrda to’lqin nazariyasi oldinda bo’ldi. Lekin to’lqin «Dunyo 
efirida» tarqaladi degan fikr noto’g’ri edi. Maksvell elektromagnit to’lqinlar nazariyasini 
yaratgandan so’ng «Dunyo efiri»ga hojat qolmadi. Maksvell nazariyasini Fizo (1849 y), Fuko (1850) 
va Maykelson (1881 y) tajribalari tasdiqladi. Lebedev esa (1899 y) yorug’likning bosimini o’lchadi. 
Shu davrda yana fotoeffekt, Kompton effekt va boshqa hodisalarning ochilishi elektromagnit 
to’lqinlar nazariyasi bilan tushuntirib bo’lmadi. Faqatgina 1900 yili Plak kvant nazariyasini 
yaratgandan so’ng va Eynshteynning yorug’lik kvant nazariyasi e’lon qilingandan so’ng bu qarama-
qarshilik barham topa boshladi. Eynshteyn nazariyasiga binoan yorug’lik fotonlar oqimidan iborat 
deb faraz qilindi. Bu nazariyani N.Bor (1913), Shredenger (1925), Fok (1957), Feyman (1949 y) 
yoqlab chiqdi. Hozirgi davrda yorug’lik to’g’risidagi ikkala ta’limot ham o’rinli ekani va 
korpuskulyar – to’lqin dualizmi haqida gap yuritiladi. 
Geometrik optikaning to’rtta qonuni mavjud. 
1. Yorug’lik bir jinsli optik muhitda to’g’ri chiziq bo’ylab tarqaladi. Bunga yorug’likning to’g’ri 
chiziq bo’ylab tarqalish qonuni deyiladi. 
2. Yorug’lik nurining mustaqillik qonuni. Yorug’lik to’lqinlari bir-biri bilan kesishganda ular bir-
biriga halaqit bermaydi. 
3. Qaytish qonuni. Qaytgan nur, tushuvchi nur va ikki muhit chegarasiga o’tkazilgan normal bir te
kislikda yotadi. Tushish burchagi qaytish burchagiga tengdir. 
4. Yorug’likning sinish qonuni. Tushuvchi nur, singan nur va ikki muhit chagarasiga o’tkazilgan 
normal bir tekislikda yotadi. Tushish burchagi sinusining sinish burchagi sinusiga nisbati berilgan 
moddalar uchun doimiy bo’lib ikkinchi muhitning birinchi muhitga nisbatan sindirish ko’rsatkichi 
deyiladi. 
(4.1) 
Barcha nuqtalarida yorug’likning tarqalish tezligi bir xil bo’lgan muhitga optik bir jinsli muhit 
deyiladi. 

---

Muhitning absolyut sindirish ko’rsatkichi deb, yorug’likning vakuumdagi C tezligining moddadagi V 
tezligiga nisbatiga aytiladi. 
(4.2) 
U holda (4.1) ga asosan
Ya’ni,
Sindirish ko’rsatkichi yorug’likning muhitga tushganda tezligining qanchaga kamayishini ko’rsatar 
ekan. i
1 
= 0 bo’lsa, i
2
= 0 bo’ladi, demak ikki muhitning ajralish chegarasiga normal tushuvchi nur 
sinmaydi. Sindirish ko’rsatkichining kattaligi optik zichlikni ko’rsatadi. 
Yer atmosferasi bir jinsli emas, shu sababli uning sindirish ko’rsatkichi Yer sirtidan ko’tarilgan sari 
kamayib bordai. Shuning uchun yorug’lik Yerga kelguncha parallel qatlamlarda sinib qabariqlanadi. 
Bu hodisaga