1-ma'ruza, Biomexanika va bioakustika

Yorug’likning yutilishi
deb - uning biror muhitga tushganda energiyaning bir qismini issiqlik va 
boshqa tur energiyalarga aylanishiga aytiladi. Yutilish natijasida intensivlik kamayadi. 
Yorug’lik intensivligi
deb – nurga perpendikulyar 1m
2
yuzaga 1s vaqt davomida olib o’tilgan 
energiya miqdoriga aytiladi. Moddada dx qalinlikda qatlam ajratamiz. Yoruglikning bu qatlamdan 
o’tishi tufayli intensivligining o’zgarishi 
d 
 

---

Yorug’likning yutilish qonunini chiqarish uchun chizma
I=I
o
-
(4.9) 
Bunga 
Buger qonuni
deyiladi. 
- yutilish koeffisenti bo’lib, yorug’lik to’lqin uzunligidan, modda kimiyoviy tarkibidan va 
modda holatidan bog’liq bo’lib, intensivlikdan bog’liq emas. 
da intensivlik e – marta kamayadi, normal sharoitda xavo uchun 10
-3
m
-1
, shisha uchun 1m
-1
, 
metallar uchun 10
6
m
-1 
. 
Har qanday modda tanlab yutish xususiyatiga ega. Masalan, suv va suv bug’i infroqizil nurlarni 
kuchli yutadi. Odatdagi shisha ko’rinadigan nurlarni yaxshi o’tkazadi, infroqizil nurlarni ancha 
zaiflashtiradi, ultrabinafsha nurlarni deyarli butunlay yutadi. Tirik o’simliklarning barglari 
ko’rinuvchi spektrning yashil (0,52 < < 0,6 mkm) va to’q qizil ( > 0,7 mkm) sohalaridan tashqari 
butun sohani kuchli yutadi. Bunday yutishga barglardagi pingment xlorofil sabab bo’ladi. 
Yorug’likning yutilish uning molekulalar bilan o’zaro ta’siri tufayli sodir bo’lgani uchun 
yutilish qonunini molekulaning ba’zi bir xarakteristikalari bilan bog’lash mumkin. n– molekula 
konsentrasiyasi, - molekula yutilishining effektiv kesimi. 
U holda (4.9) I = I
o
e
- 
(4.12) yoki I = I
o
e
Bularga 
Buger – Lambert – 
Beyer
qonuni deyiladi. 
n- molyar konsentrasiya, – yutilishining tabiiy molyar ko’rsatkichi.
Laboratoriya amaliyotida ko’p ishlatiladi. 
(4.13)
o’tkazish kreffisenti deyiladi.
D = lg( ) (4.14)
eritmaning optik zichligi deyiladi. 
Buger – Lamber – Beyer qonuniga asoslanib bo`yalgan eritmalarda modda konsentrasiyasini 
aniqlashning bir qator fotometrik usullari mavjud (konsentrasion kolorimetriya). 
Yorug’likning sochilishi ham ko’rsatkichli qonunga bo’y sunadi: 
I = I
o
e
-ml
(4.15) m – sochilish ko’rsatkichi.