14-laboratoriya ishi mavzu: Model sistemalarning potensiallar farqi. Diffuzion potensiallar farqi. Xlorid kislota eritmalariaro yuzaga keladigan potensiallar farqini o’lchash va hisoblash

---

14-LABORATORIYA ISHI 
Mavzu: Model sistemalarning potensiallar farqi. Diffuzion potensiallar farqi. Xlorid 
kislota eritmalariaro yuzaga keladigan potensiallar farqini o’lchash va hisoblash 
Model sistemalarning potensiallar farqi. Diffuzion potensiallar farqi. Xlorid kislota 
eritmalariaro yuzaga keladigan potensiallar farqini o’lchash va hisoblashga bag’ishlangan 
laboratoriya ishining nazariy qismi “Biofizikadan amaliy mashg’ulotlar” o’quv qo’llanmasining 
38-betida ifodalangan.
1-mashg’ulot
. 
Xlorid kislota eritmalariaro kelib chiqadigan diffuzion potensiallar 
farqini o’lchash 
Ish uchun zarur vositalar:
tarozi, millivoltmetr (pH-metr), qutblanmaydigan elektrodlar (2 
dona) va ular uchun mo’ljallangan shtativ, agarli (3 dona) va bo’sh (1dona) sifonlar, xlorid 
kislotaning asosiy-0,1 n eritmasi, 50 ml hajmga mo’ljallangan o’lchov silindri va stakanchalar (5 
dona), filtr qog’oz.
Maxsus ko’rsatma yordamida millivoltmetr bilan tanishib chiqilgach, asbob elektr 
tarmog’iga ulanadi va u qizib, o’z rejimiga tushib olguncha, (15 minut davomida) xlorid 
kislotaning asosiy eritmasidan uning quyidagi suyultirilgan eritmalari-0,01, 0,001 va 0,0001 ni 
tayyorlab olinadi. O’lchash moslamasi 7-rasmda ko’rsatilgandek qilib yig’iladi, ya'ni xlorid 
kislotaning 0,1 n eritmasi qo’yilgan stakancha "a" holatda, 0,01 n eritma quyilgan stakancha esa 
"u" holatga joylashtiriladi. Stakanchalardagi eritmalar dastlab sifonchalar vositasida 
elektrodlarning kontakt erimalari bilan ulanadi. So’ngra stakanchalardagi xlorid kislota eritmalari 
boshqa bir agarli sifon (3) vositasida o’zaro ulanadi. Eritmalarning qutblik holatlariga mos 
ravishda ularga aloqador elektrodlar millivoltmetrning klemmalariga ulanib, eritmalararo kelib 
chiqqan potensiallar farqi o’lchanadi va yozib olinadi. O’lchash bajarilgach, stakanchalararo 
joylashtirilgan agarli sifon ishlatilayotgan eritmalarning biri bilan to’ldirilgan sifon (3) ga 
almashtiriladi-da sistemadagi potensiallar farqi yana o’lchanadi. 
Xlorid 
kislotasining ikki xil eritmalariaro kelib chiqadigan diffuzion potensiyallar farqini o’lchashga 
mo’ljallangan qurilmaning chizmasi: 1-kontakt eritmalar (kaliy xloridning to’yingan eritmalari) 
ga tushirilgan qutblanmaydigan elektrodlar, 2-kontakt hosil qiluvchi sifonlar, 3-eritmalarni o’zaro 
ulovchi oraliq sifon, 4-ishlatilayotgan eritmalarning biri bilan to’ldiriladigan bo’sh sifon, "a" va 
"u" - xlorid kislota eritmalarining potensial o’lchash paytidagi joylanish holatlari. 
"u" holatdagi 0,01 l eritma 0,001 n eritma bilan almashtiriladi. Bunda "a" holatdagi 0,1 n 
eritma o’z joyida qoldiriladi. Eritmalarning yangi juftlari dastlab agarli sifon, so’ngra, o’sha 
eritmalarning biri bilan to’ldirilgan sifon vositasida ulanib, har, ikki holatda, ular aro kelib chiqqan 
diffuzion potensiallar farqlari o’lchanib yozib olinadi. Ish davomida eritmalarning quyidagi ular 
aro yuzaga chiqadigan potensiallar farqlari o’lchanadi: