1 laboratoriya ishi ishning nomi: Andozalar satxini hisoblash. Ishdan maqsad

5. Ishni bajarish tartibi:
Ishni bajarish davomida birinchi talabalarni yelimli materiallar bilan
tanishtirib ko‘rsatib chiqamiz. So‘ngra bu yelim materiallarni detallarni qaysi
yerlarida ishlatilishini va qanday qilib yopishtirilish yo‘llarini tushuntiramiz. Shu
tushuntirishlar asosida talabalarni laboratoriya ishini qanday bajarilishini sinab
ko‘ramiz.
6. Hisobot mazmuni.
Ishni bajarish uchun ma’lumotlar.
Asosiy materialga yelimli materialdan yopishtirilgan detallardan na`munalar.
Xulosa.
Ishlatilgan adabiyotlar. 
7. Nazorat uchun savollar.
Tikuvchilik sanoatida qanday yelimli materiallar ishlatiladi?
Detallarni yelimlab ulashning qanday usullari bor?
Yelimlar qanday talablarga javob berishi kerak?
Yelimli materiallar qanday xosil qilinadi?
Yelimni asosini nimalar tashkil qiladi
Adabiyotlar. 
1. M.Sh.Jabborova “Tikuvchilik texnologiyasi ” T 1994 yil.

---

2. G.K.Qulijonova, S.S Musaev “YeSM texnologiyasi” T 2002 yil 

---

19-LABORATORIYA ISHI
1.Ishning nomi: Yelim bilan biriktirish usulini ip bilan taqqoslash va uning
samaradorligi.
2.Ishdan maqsad:
Termoplastik materiallardan foydalanishni o‘rgatish.
3. Ishning nazariy qismi.
Plashlar tayyorlash uchun polivishilxlorid polietilen va paliamid plyonkali
materiyallar keng qo‘llaniladi. Ular suvga chidamli, elastik, yumshoq, va arzon.
Maxsus kiyimlar kurtka va paltolar tayyorlash uchun ustiga polivininxlorid
qoplangan, ip gazlama, sintetik tolali material yoki trikataj palotnosi ishlatiladi.
Ularni ip bilan ulashda choklar pishiq chiqmaydi, pressda presslash mumkin emas,
shuning uchun yelimlab ulab bo‘lmaydi. Shuning uchun payvandlash usulidan
foydalaniladi. 
Termoplastik material ma’lum temperaturagacha qizdirilganda yuksak
elastik holatdan yopishqoq cho‘ziluvchan xolatga o‘tadi, ma’lum kuch ta’sir
ettirilib, sovutilsa, payvand chok hosil bo‘ladi.
Payvandlashning 3 xil usuli bor: qizdirib payvandlash, yuqori chastotali
va ulttrotovush bilan payvandlash.
1usul. Materialning ulanadigan joyi kantakt yo‘l bilan qizdiruvchi asbobda
qizdirib yumshatiladi, keyin sovutiladi. Qizdirgich xar xil o‘lchamli elektr asbob.
Bu usul uchun Germaniyaning “PFAFF” firmasining 8300 kl mashinasi
qo‘llaniladi.
2 usul. Yuqori chastotali to`k bilan payvandlashning 2 xil usuli bor 
1. Parallel.
2. Ketma- ket.
Termaplostik material ikkita elektr to`ki bilan qiziydigan metall plastik
orasiga joylashtirilib tok yuqori chastotali generatordan yuboriladi. Bunda elektr
maydoni hosil bo‘lib, polimerdagi qarama -qarshi zaryadli malekulyalar siljib
muayan ish bajaradi. Hosil bo‘lgan issiqlik ta’sirida materiallar yumshab
payvandlanadi. 2 usulda payvandlanadigan materiallar 2 ta xarakatlanuvchi
elektrodlar (roliklar) orasidan o‘tkaziladi. Tok generatordan yuboriladi. Parallel
usul polivinilxlorid plyonkali plashchalar tayyorlashda LGS-15 yuqori chastotali
qurilmada payvandlanadi. LGSP-0,4 pressini ham ishlatish mumkin.
19.1-rasm. Termoplastik materiallarni payvandlash usullari.

---

3-usul. Ultrotovush bilan payvandlab ulashda va bezak baxyaqatorlar
bosish uchun ipsiz tikish BSHM mashinasi ishlatiladi. Termoplastik materiallarga
ultrotovush tebranish va bosim ta’sir etadi. Ultrotovush bir –biriga tegib turgan
detallar orqali o‘tib, tebranishning mexanik ta’siri va to‘lqinlanish ta’sirida issiqlik
hal bo‘lib, materiallar payvandlanadi.
BSHM mashinasida quyidagi baxyaqatorlar hal bo‘ladi.
Payvandlash yo‘li bilan biriktirma, qo‘yma, bukma, tutashtirma choklar
hal qilinadi.Erkaklar ko‘ylagiga “Kombi - teks” usuli bilan oyoqchali tugmalarni
chatish mumkin. Choklarning chidamliligi tikuvchilik buyumining qancha vaqt
ishga yarashini belgilaydi. Choklarning chidamliligi qancha yuqori bo‘lsa, ularning
xizmat qilish muddati shuncha uzoq bo‘ladi.