1 laboratoriya ishi ishning nomi: Andozalar satxini hisoblash. Ishdan maqsad

4. Ish joyini jixozlash.
Termoplastik materiallardan na`munalar.
Gazlama parchasi.
Gazlama qiyish uchun qaychi.
Kerakli ma’lumotlar.
5.Ishni bajarish tartibi.
Ishni bajarish davomida birinchi talabalarni yelimli materiallar bilan tanishtirib
ko‘rsatib chiqamiz. So‘ngra bu yelimli materiallarni detallarni qaysi yerlarida
ishlatilishini va qanday qilib yopishtirish yo‘llarini tushintiramiz. Shu
tushintirishlar asosida talabalarni laboratoriya ishini qanday bajarilishini sinab
ko‘ramiz.
6. Hisobot mazmuni.
1.Ishning bajarish uchun ma’lumotlar.
2.Termoplastik materiallardan na`munalar.
3.Xulosa.
4.Ishlatilgan adabiyotlar .
7. Nazorat uchun savolllar.
Payvandlash nima?
Termoplastik materiallar qaysilar?
Qaysi materiallarni payvandlash mumkin?
Payvandlashning necha xil usuli bor?
BMSh mashinasida qanday baxyaqatorlar hosil bo‘ladi?
Chokning chidamliligi nimani belgilaydi?
Adabiyotlar.
1. M.Sh.Jabborova “Tikuvchilik texnologiyasi ” T 1994 yil.
2. G.K.Qulijonova, S.S Musaev “YESM texnologiyasi” T 2002 yil 

---

21- LABORATORIYA ISHI
1.Ishni nomi: Tikuv buyumlari detallarini payvandlash.
2.Ishdan maqsad: 
Talabalarga tikuv buyumlari detallarini payvandlash usullarini
va uning kiyim tikishdagi ahamoyatini o’rgatish.
3. Ishning nazariy qismi.
Termoplastik material 2 ta elektr tok bilan qiziydigan metall plastinka
orasiga joylashtirilib (elektrodlar) 2, tok yuqori chastotali generator 1 dan
yuboriladi.Bunda elektr maydoni hosil bo‘lib, polimerdagi qarama-qarshi zaryadli
molekulalar siljib, muayyan ish bajaradi.Hosil bo‘lgan issiqlik ta’sirida
material yumshab payvandlanadi (21.1-rasm, a).
21.1-rasm. Termoplastik materiallarni payvandlash usullari.
Ikkinchi usulida payvandlanadigan materiallar 2 ta harakatlanuvchi
elektrodlar (roliklar) 1 orasidan o‘tkaziladi.Tok generator 3 dan beriladi. Parallel
usuli polivinilxlorid plyonkali plashchlar tay-yorlashda LGS—15 yuqori chastotali
qurilma yoki OK-1.2/S (PNR) payvandlash apparatida payvandlanadi.LGSP-0,4
pressini ham ishlatish mumkin. Yuqori chastotali maydonda payvandlash
tezlashadi (masalan, qalinligi 0,15-0,2 mm. bo‘lgan plyonka 2-3 sekundda).
Tikuvchilik korxonalarida kiyim tikishda polivinxlorid qoplangan materiallar
ko'p ishlatilmoqda. Bu materiallarning asosi ip gazlama, sun'iy va sintetik tolali
material yoki trikotaj polotno bo'lib, uning ustiga polivinxlorid qoplangan bo'ladi.
Bundan tashqari, plyonka shaklidagi materiallar ham ishlatiladi. Bu materiallarni
ip bilan ulashda choklar uncha pishiq chiqmaydi va suv o'tkazuvchan bo'ladi.
Ularni yelimlab ulab bo'lmaydi, chunki issiq pressda presslash mumkin emas.
Bundan tashqari yelimning hojati yo'q, chunki termoplastik plyonkalar va
polivinilxlorid qoplangan materiallarning o'zi termoplastik xususiyatga ega.
Shuning uchun bu materiallardan kiyimlar tayyorlashda payvandlab ulash usulidan
foydalaniladi. Payvandlash yo'li bilan pishiq choklar hosil qilish, ayrim detallarni
esa bezash ham mumkin. Payvand chok hosil qilishda hech qanday begona modda
aralashtirilmaydi.
Termoplastik material ma'lum temperaturagacha qizdirilganda yuksak elastik
holatdan yopishqoq cho'ziluvchan holatga o'tadi, shunda ma'lum kuch bilan ta'sir
etib, keyin sovitilsa, pishiq payvand chok hosil bo'ladi. Tikuvchilik sanoatida

---

elektrda qizdirib payvandlash, yuqori chastotali tok va ultratovush bilan
payvandlash usullari bor.
Elektrda qizdirib payvandlash usulida termoplastik materialning ulanadigan
joyini kontakt yo'li bilan qizdiruvchi asbobda qizdirib yumshartiladi.
Sovitilgandan keyin yumshatilgan joyda payvand chok hosil bo'ladi. Qizitgich har
xil o'lchamli va shaklli elektr asbob bo'ilb, o'lchami va shakli detal shakliga va
payvandlanadigan materialga bog'liq bo'ladi. Plyonkalarni payvandlashda plyonka
qizigan metal yuziga yopishib qolmasligi uchun payvandlanayotgan detal ustiga
qalqa qog'oz yoki yupqa ftorplast yopib qo'yiladi.
Elektrda qizdirib payvandlashda rolikli qizdirgichdan foydalaniladi yoki
"Пфафф" firmasining 8300 кл mashinasi qo'llaniladi.