1. Konfutsiy o’miri ha’m do’retpeleri Konfutsiy filosofiyasınıń kelip shıǵıwı hám túrleri

Konfutsiy hám júz mektep

" Júz pikir mektep" terminin metaforaiy mániste júz emes, " ko'p" degen mániste túsiniw kerek. Keyingi tariyxchilar, mısalı, Sima Qian (mil. Av. 145-135-86 jıllar ) tárepinen belgilengenler arasında :

Konfutsiylik

Taoizm

Huqıqtanıw

Mohizm

Ísımlar mektep

Yin-Yang mektep

Kishi sáwbetler mektep

Diplomatiya mektep

Awıl xojalıǵı

Sinkretizm

Jańazm (Hedonistlar mektep)

Relativizm

Áskeriy mektep

Medicina mektep

Sol waqıtta, konfutsiylik filosofiyalıq ıqtıqat sistemasın ornatǵan kóbisinen tek birewi bolıp, keyinirek olar ǵalabalastırıwǵa háreket etken. Konfutsiy Ludagi lawazımın tark etgach, ol basqa mámleketlikler boylap sayaxat etip, óz qarawların qabıllaw ushın túrli mekteplerdiń tárepdarları menen bellashdi. Baird túsindiriwleri:

Konfutsiy oqıtıwdı dawam ettirip atırǵan studentlerdiń kishi toparı menen qońsılas mámleketliklerdi aylanıp shıqtı. Ol jergilikli hákimlerge húkimet máseleleri boyınsha máslahátlar bergen hám geyde olardıń xızmetinde waqtınshalıq lawazımlardı qabıl etken. Chidab kóriw qıyın edi - biykarlaw etiw, táqip qılıw, hátte qaslıqǵa urınıw. (284)

Ol basqa mámleketlerdiń joqarı klasın óz sistemasınıń ma`nisine ishontirishga áwmet kulip boqmadi, sol sebepli ol 68 jasında úyine qayttı hám óz mektepti qurdi. Ol óz oqıw programmasın Chjou úrim-putaǵınıń besew klassikasi tiykarında tuzdi hám bes jıl ótkennen, tábiy sebeplerge kóre opatına shekem oqıtıwdı dawam ettirdi. Onıń filosofiyası, opat etkeninde, kópshilik arasında tek bir mektep bolıp qolaverdi hám basqalarǵa úlken yamasa kishi dárejede tásir kórsetdi.

Taoizm álemdiń jaratıwshı hám baylaw kúshi - Tao haqqındaǵı kontseptsiyası arqalı konfutsiylikka tásir kórsetdi; Huqıqtanıw, tártipti saqlaw hám adamlardıń unamsız impulslarini baqlaw quralı retinde nızam hám úrp -ádetlerdi talap qılıw arqalı ; Ísımlar mektep ob'ekt yamasa túsiniktiń sózine qanshellilik sáykes keliwine itibar qaratǵan halda (sózler olar názerde tutqan haqıyqattı qanshellilik jaqsı ańlatpalaǵan ); Medicina mektep den sawlıqtı saqlaw hám sananı saqlawda dietaning áhmiyetine pát berip. Konfutsiyga bulardıń hámmesi tásir kórsetdi hám shubhasız kópshilik, lekin pikirdi ápiwayılashtirdi, ol zárúrli bolmaǵan yamasa mashqalalı dep esaplaǵan zattı joq etip, filosofiyalıq sistemanı islep shıqtı, eger bul kuzatilsa, adamlarǵa jaqsılaw tańlaw etiwine, tınıshlaw júriwine járdem beredi.jasaydı hám sol waqıttaǵı shtatlar ortasındaǵı urıslar sebepli hámme basınan keshirgen azaplardan saqlanıń.