1§. Jamiyatni axborotlashtirish va kompyuterlashtirish muammolari

15§. Axborot tizimlaridagi informatsiyalarning turlari va xossalari

• 
  Informatsiya to’g’risidagi dastlabgi tushunchalar
  
• 
  Axborot tizimlaridagi informatsiyalarning turlari
  
• 
  Axborot tizimlaridagi informatsiyalarning xossalari
  
  

Tayanch iboralar:
Informatsiya; Asosiy tushunchalar; Kiritilayotgan, ichki, chiqarilayotgan, doimiy, yordamchi, oraliq, xizmatchi informatsiyalar; Asosiy xossalari: o’z vaqtida uzatilishlik, aniqlilik, qisqalik, xatosizlik, tushunarlilik, chuqur mazmunlilik, ishontira olishlik, to’lalik, qimmatlilik.
15.1. Informatsiya to’g’risidagi dastlabgi tushunchalar
INFORMATSIYA - lotincha informatio (xabar, tushuntirish) so’zidan olingan bo’lib, uni amaliyotda birinchi marta bundan 2 ming yil avval Rim siyosiy arbobi, notig’i va yozuvchisi Mark TSitseron (miloddan avvalgi 106-43 yillar) o’z nutqlari va asarlarida "biror voqeani tushintirib, izohlab berish" ma’nosida ishlatgan.
Kibernetikada esa informatsiya - bu boshqarilayotgan ob’ektning faoliyatini, xususiyatlarini, parametrlarining holatini hamda boshqarish jarayonining borishini aks ettiruvchi ma’lumotlardir. EHMda boshqarish masalalarini hal etishda bu ma’lumotlar raqamlar ko’rinishida; informatsiyalarni izlash, tahrir qilish, tarjima qilish va shunga o’xshash masalalarni echishda – matnlar, rasmlar, belgilar, ro’yxat va jadvallar ko’rinishida aks etadi.
Axborot tizimlarida informatsiya to’g’risidagi quyidagi tushunchalardan ham keng foydalaniladi.
MANBA -dastlabki ma’lumotlarni hosil qiluvchi va ularni iste’molchilarga uzatuvchi ob’ekt ( masalan, boshqarilayotgan ob’ekt);
ISTE’MOLCHI - manbaning ma’lumotlarini qabul qiluvchi va undan o’z maqsadlarida foydalanuvchi ob’ekt ( masalan, boshqarish organi yoki EHM );
INFORMATSIYA - qabul qilingan ma’lumotlarning iste’molchi tomonidan foydalanilayotgan qismi, yoki boshqacha aytganda, iste’molchidagi noaniqlikni yo’qotishga xizmat qiluvchi qismi;
INFORMATSIYA MIQDORI - ma’lumotlardagi informatsiyaning qismini, hajmini baholovchi kattalik;
STATIK INFORMATSIYALAR - ob’ektning barqaror (o’zgarmas) holatini aks ettiruvchi informatsiyalar (masalan, ishlab chiqarilayotgan mahsulotning turini, nomini ifodalovchi shifrlar);
DINAMIK INFORMATSIYALAR - ob’ektning vaqt o’tishi mobaynida o’zgarib turuvchi holatini aks ettiruvchi informatsiyalar (masalan, texnologik jarayon parametrlari holatini aks ettiruvchi ma’lumotlar);
UZLUKSIZ INFORMATSIYALAR - ma’lum vaqt oralig’ida o’z qiymatlarini cheksiz ko’p o’zgartiruvchi informatsiyalar (masalan, uzluksiz texnologik jarayon parametrlari holatini qayd etuvchi kontrol-o’lchov asbob-larining ko’rsatmalari );
DISKRET INFORMATSIYALAR - ma’lum vaqt oralig’ida o’z qiymatlarini sanoqli ravishda o’zgartiruvchi informatsiyalar (masalan, ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar soni );
KOD - informatsiyalarni yig’ish, uzatish, qayta ishlash va saqlash jarayonida ularni harf, raqam yoki belgilar yordamida ma’lum bir qoidalar asosida ifodalash usuli (masalan, o’nlik sanoq sistemasi kodi, Morze alfaviti kodi va h.k.);
BIRLAMCHI ALFAVIT- manba tomonidan ishlab chiqilayotgan dastlabki informatsiyalarni aks ettiruvchi belgilar majmui (masalan, dastlabki hujjatlardagi o’nlik sanoq sistemasi raqamlari );
IKKILAMCHI ALFAVIT - iste’molchiga uzatish uchun kodlashga xizmat qiluvchi belgilar majmui (masa- lan, informatsiyalarni kompyuter o’qiy oladigan holatga keltirishga xizmat qiluvchi ikkilik sanoq sistemasi raqamlari);
Informatsiyalar o’z maqsadlariga ko’ra ijtimoiy-siyosiy, ijtimoiy-iktisodiy va fan-texnikoviy informatsiyalarga bo’linadi.