|
1§. Jamiyatni axborotlashtirish va kompyuterlashtirish muammolari
Jamiyatni axborotlashtirish va kompyuterlashtirish muammolari;
Axborotlashtirish va kompyuterlashtirish muammolarining kelib chiqish sabablari;
Respublikamizda axborotlashtirish va kompyuterlashtirish sohasida amalga oshirilayotgan tadbirlar.
Tayanch iboralar:
Axborotlar oqimi; Statistik tadqiqotlar; Kelajak ofisi; Axborotlashtirish zaruriyati; Kompyuterlashtirish zaruriyati; Respublikamizdagi tadbirlar;Qarorlar; Axborotlashtirish kontseptsiyasi; Ustuvor yo’nalishlar;
Hozirgi paytda xalq xo’jaligining barcha tarmoqlarini zamon talablariga mos ravishda rivojlantirish, fan yutuqlarini ishlab - chiqarishga zudlik bilan joriy qilish hamda mavjud boshqarish usullarini tubdan qayta ko’rib, takomillashtirishni talab qilmoqda.
Bu sohada olimlarning, muhandis - texnik xodimlarning, rahbar hamda ma’muriy xodimlarning, xullas, barcha mutaxassislarning kerakli axborotlar bilan o’z vaqtida ta’minlanganligi katta axamiyatga egadir. Chunki insoniyatning ijodiy mahsuli bo’lgan axborotlarlardan oqilona foydalanib, fanni, texnikani, iqtisodni, umuman olganda, jamiyatning barcha sohalarini talab darajasida rivojlantirish mumkin.
Shuning uchun ham har qanday jamiyatning rivojlanish darajasi, shu jamiyatning axborotlashtirilish darajasi bilan chambarchas bog’liqdir. Haqiqatdan ham, jahondagi dolzarb bo’lgan barcha muammolar katta hajmdagi zarur axborotlarni yig’ish, saralash, qayta ishlash, tahlil qilish orqaligina hal qilib kelingan hamda hal qilinmoqda.
O’tgan asrimiz jahon fan va texnikasi sohasida qo’lga kiritilgan olamshumul ixtiro va kashfiyotlar bilan ahamiyatlidir. Ammo bu fan va texnika yutuqlari o’z navbatida jahondagi axborot zahiralarining keskin ko’payishiga olib keldi. Ayniqsa, XX - asrimizning so’nggi choragida axborot zahiralarining hajmi shunday darajada o’sib ketdiki, hatto mutaxassislar bu chorakni "axborotlar portlashi” davri deb ta’riflay boshlashdi.
Darhaqiqat, YUNESKOning ma’lumotlariga ko’ra, hozirgi paytda jahonda:
- axborotlar oqimining hajmi o’tgan asrning oxiriga kelib, asr boshiga nisbatan 30 baravariga oshgan va geometrik progressiya jadalligida oshishda davom etmoqda;
- chop etilayotgan nashriyot mahsulotlarining soni har 10 -15 yilda, aloqa uzatish kanallarining soni har 10 yilda, ma’lumotlar bazasining soni har 8 -9 yilda ikki baravarga ko’payib bormoqda hamda kelajakda ularning bunday ko’payish davrining tobora qisqarib borishi kutilmoqda;
- har yili 60 tilda 100 mingdan ortiq jurnallar, 5 milliondan ortiq ilmiy maqolalar, 300 mingdan ortiq dissertatsiyalar va ilmiy hisobotlar chop etilmoqda;
- jahon kitob fondida 1,4 milliard nomdagi, jahon patent hujjatlari fondida esa 27 -30 million nomdagi kitob va hujjatlar saqlanmoqda hamda ularning soni har yili 1 million nomga ortib bormoqda.
Axborotlar oqimining o’sish sur’ati shu darajaga etdiki, hozir xar daqiqada jahonda 2000 varaqlik ilmiy maqolalar, 15 -20 ta kashfiyot va ixtirolar hisobga olinmoqda.
Natijada XX asrning oxiriga kelib, jamiyatda juda qaltis vaziyat yuzaga kela boshladi, ya’ni ishlab chiqilayotgan axborotlar hajmi insoniyatning shu axborotlarni qayta ishlay olish imkoniyatlaridan oshib ketdi. Jamiyatning mehnat zahiralari ikki tabaqaga, ya’ni moddiy boyliklarni ishlab chiquvchilarga hamda axborotlar oqimini qayta ishlovchilarga ajrala boshladi.
Masalan, AQSh mehnat vazirligining ma’lumotlariga ko’ra, 2000 yilda mamlakatdagi ishga yaroqli aholining:
- 9 % (20 mln.) - sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarishda;
- 3,5 % (8 mln.) - qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishda;
- qolgan 60 milliondan ortiq aholi esa korxona va tashkilotlarni boshqarish, hujjatlarni qayta ishlash bilan band bo’lgan.
Shu bilan birga, to’g’ridan-to’g’ri moddiy boyliklarni ishlab chiqarishga mutasaddi aholi ham o’z ish vaqtiningma’lum bir qismini qog’ozbozlik bilan o’tkazmoqdalar.
AQSHdagi Boos va Allen & Hamilton firmalari tomonidan o’tkazilgan sotsial tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, zamonaviy korxona rahbarlari o’z ish vaqtining 40 % ni, mutaxassislar 33 % ni, devonxona xizmatchilari 12 % ni va kotibalar 6 % ni o’z vazifalarini bajarishga sarf qilib, qolgan vaqtda turli hujjatlar bilan ishlashgan. Lekin, shunga qaramay bu hujjatlarning 60 % dan ortiqrog’i qayta ishlanmay hamda tahlil qilinmay qolingan. Vaholanki, sotsiologlarning ma’lumotlariga ko’ra, zamonaviy mutaxassis fan va texnika taraqqiyotidan ortda qolmasligi uchun har kuni 1,5 ming varaqlik ma’lumotlar bilan tanishib chiqishi, nafaqat tanishib chiqishi, balki shu ma’lumotlarni tahlil qilishi, xulosalar chiqarishi talab qilinadi. Bu esa o’z navbatida inson miyasini katta axborotiy zo’riqish bilan ishlashiga sabab bo’lmoqda.
Bunday zo’riqish inson asablariga, sog’ligiga ta’sir qilmasdan qolmaydi albatta. Jahonning ko’zga ko’ringan tabiblari XX asr xastaliklari hisoblanmish asab, qon bosimi, qandli diabet xamda yurak qon tomirlari xastaliklarining kelib chiqishini aynan shu zo’riqishlar bilan bog’lashmoqda.
Insonning axborotlarga bo’lgan munosabatini tubdan o’zgartirmasdan turib, bunday noqulay ahvoldan qutilish mumkin emasligi, jahon olimlariga o’tgan asrimizning 70 - yillaridayoq ayon bo’la boshladi.
Elektronika va mikroelektronika fanlarining jadallik bilan rivojlanishi insonni o’zini o’rab turgan turli axborotlar oqimidan qutilish, shu jumladan, uning miyasini axborotiy zo’riqishdan xolos qilish imkonini berdi. YA’ni, axborotlarni yig’ish, saralash, qayta ishlash, tahlil qilish, uzatish va saqlash kabi ko’p mehnat talab qiluvchi jarayonlar qudratli kompyuterlar hamda elektron qurilmalar zimmasiga yuklash imkoniyati tug’iladi.
Shuning uchun ham AQShda 1980 yilllardan boshlab "kelajak ofisi" loyihasini zudlik bilan ishlab chiqarish jarayoni boshlandi. Bunday ofisning asosini lokal informatsion hisoblash to’rlari, avtomatlashtirilgan ishchi o’rinlari, ma’lumotlar bazasi, elektron pochta aloqasi, videotekst xizmati va videokonferentsiyalar tashkil qilishi ko’zda tutilgan edi. Bu loyiha 1990 yillarga kelib amalga osha boshladi. Hozirgi paytda esa, avtomatlashtirilgan ofislar texnologiyasi (masalan, Microsoft Office dasturiy komleksi) zamonaviy axborot texnologiyalarining asosini tashkil etadi.
Respublikamiz mustaqillikka erishgach, birinchi navbatda xalq xo’jaligini rivojlantirishning ustuvor yo’nalishlari va tamoyillari ishlab chiqildi. Bunda respublikamiz xalq xo’jaligini axborotlashtirish va kompyuterlashtirishga katta e’tibor berilib, bu jarayonni quyidagi bosqichlar bo’yicha amalga oshirish rejalashtirildi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
