1. ittirniń wazıypaları, principlerı hám basqıshları Ilimiy izertlew hám tájiriybe konstruktorlıq jumısları

3. Innovciyalıq proektlestiriwdiń tiykarları
Ekonomikaǵa joybarlardı basqarıwdıń salıstırǵanda jańa kontseptsiyası (Project Management) jedel túrde kirip kelip atır. Bul kontseptsiyanıń tiykarın joybarına hár qanday sistemanıń waqıt hám aqshalar sarıplanıwı menen baylanıslı dáslepki jaǵdayın ólshewge qaraw quraydı. Aldınan islep shıǵılǵan programmalar boyınsha byudjet hám waqtli shegaralawlar sheńberinde ámelge asırılǵan bul ózgerisler procesi bolsa - joybarlardı basqarıw bolıp tabıladı. Házirgi waqıtqa kelip joybarlardı basqarıw barlıq sanaatı rawajlanǵan hám jańa sanaatlı mámleketlerde investitsion iskerlik metodologiyasi tárepinen tán alınǵan.
Mámleketimiz ámeliyatında bul kontseptsiya programmalıq - maqsetiy programmalar (DMD) ni qollanılıwında óz sawleleniwin tapqan.
“Innovciyalıq joybar” túsinigi tómendegishe kórip shıǵilıwı múmkin:

• 
  innovciyalıq iskerlikti maqsetli basqarıw forması ;
  
• 
  innovatsiyalardı ámelge asırıw procesi;
  
• 
  hújjetler kompleksi.
  

Innovatsiyalardı ámelge asırıw procesi retinde - bul innovatsiyalarǵa alıp keliwshi ilimiy, texnologiyalıq, islep shıǵarıw, shólkemlestirilgen, finanslıq hám kommerciya ilajların belgilengen izbe-izlikte atqarılatuǵın kompleksi bolıp tabıladı.
Sonıń menen bir waqıtta innovciyalıq joybar - bul joybar maqsetlerin ámelge asırıw ushın zárúr bolǵan texnikalıq, shólkemlestirilgen, planlıq hám esaplaw - finanslıq hújjetlerdiń jıyındısı bolıp tabıladı.
Bul ush noqat názerlerdi esapqa alıw menen, tómendegi tariypni beriw múmkin:
innovciyalıq joybar - bul aralıq hám waqıtta mashqalalardi sheshiw, innovciyalıq processlerdi shólkemlestiriw boyınsha ilimiy tiykarlanǵan maqsetler hám ilajlardı belgilep beretuǵın hújjetleriniń jıyındısı bolıp tabıladı. Maqsetler hám ilajlardı ilimiy tıykarlanıwına menejmentke ilimiy jantasıwlarǵa ámel qılıw, zamanagóy usıllardı qóllaw jolı menen erisiledi.
Innovciyalıq joybardı islep shıǵıw hám ámelge asırıwǵa basshılıq joybar basshısı (joybar menejeri) hám ilimiy texnikalıq keńesi (ITK) tárepinen ámelge asıriladı. ITK quramına ilimiy - texnikalıq sheshimlerdi tańlaw, olar ámelge asırıw dárejesi, joybarlıq maqsetlerge erisiw ushın zárúr talbirlarniń tolıqlıǵı hám butligi ushın juwapkerlikke iye, atqarıwshılardı tańlaw tiykarında tańlaw hám alınǵan nátiyjelerdiń ekspertizasini quraytuǵın joybardıń tematikalıq baǵdarları boyınsha jetekshi qánigeler kirediler.
Joybar basshısı - yuridikalıq shaxslar, oǵan buyirtpashi joybar : joybarlaw, joybar qatnasıwshıları jumısların baqlaw hám muwapıqlastırıw boyınsha jumıslarǵa basshılıq qılıw wákilliklerin tapsıradı. Joybar basshısı wákillikleriniń anıq quramı buyırtpashı menen shártnama tárepinen belgilenedi. Joybar jámááti - joybar basshısı tárepinen basqarılatuǵın hám joybardı ámelge asırıw dáwirinde planlıq kórsetkishlerge waqıtında erisiw maqsetinde tashkil etiletuǵın oziga tán shólkemlestirilgen struktura bolıp tabıladı. Joybar komandasınıń quramı hám wazıypaları joybardıń kolamlari quramalılıǵı hám basqa tariyplerine baylanıslı bolıp tabıladı. Az wazıypalarınıń bir bólegin orınlaw ushın islep shıǵıwshı qánigelestirilgen shólkemlerdi tartıwı múmkin. Joybardı qollab quwatlovchilarga innovciyalıq oraylar, programmalar hám joybarlardı qollab quwatlaytuǵın fondlar, konsalting firmaları, ǵárezsiz ekspertiza shólkemleri, patent-litsenziya firmaları, auditorlik firmaları, kórgezbe orayları hám t.b kirediler.
Innovciyalıq joybarlardı klassifikaciyalaw innovatsiyalardı klassifikaciyalawlar tiykarında ámelge asıriladı. Mısalı, tastıyıqlaw, finanslıq támiynlew hám ámelge asırıw dárejesi boyicha innovciyalıq joybarlar, mámleketlikleraro, mámleket, regionlıq, sohaviy, bólek kárxananikiga bolinishlari múmkin.
Qaytalaymiz, innovciyalıq joybardı gruppalashtirishniń tereńligi, proektlestiriwde esapqa alınatuǵın ilimiy jantasıwlar hám principler, qollaniletuǵın menejment usılları muǵdarı joybardıń bas menejeri (joybar menejeri) hám ITK aǵzaları tárepinen mashqalanıń quramalılıǵı, joybardıń ma`nisi hám innovciyalıq shólkem sırtqı hám ishki faktorları jaǵdayına muwapıq belgilenedi.
Innovciyalıq joybardı islep shıǵıw joybar hújjetlerin tayarlaw menen juwmaqlanadı. “Joybar hújjetleri” dıń birden-bir quramı ele belgilenmagan hám hár bir anıq halda onıń quramı dáslepki (texnikalıq ekonomikalıq ) wazıypada belgilenedi. Hár qanday dárejedegi innovciyalıq joybar tómendegi bólindilerdi óz ishine alıwı kerek:
-mashqala (ideya ) dıń mazmunı hám aktuallıǵı ;
-joybar basshısınıń rezyumesi;
-marketing izertlewleri hám mashqalanı gruppalastırıw tiykarında qurılǵan joybar maqsetleri tereki;
-joybar maqsetleri terekin ámelge asırıw boyınsha ilajlar sisteması ;
-joybardı komplekslik tıykarlanıwı ;
-joybardı ámelge asırılıwın komplekslik támiyinleniwi;
-ITK dıń tariypi;
-joybardıń ekspert juwmaǵı ;
-joybardı ámelge asırıw mexanizmi hám úndewshi sebepler sisteması.
Joybardı ámelge asırıw mexanizmi óz ishine innovciyalıq shólkemniń dúzilisi, onıń bólindileri hám lawazımlı kórsetpeleri haqqındaǵı qaǵıydalar, operativ - kalendar jobalar hám tarmaqlı modeller (kesteler), joybardı basqarıw programmaları, joybardıń wazıypaları, máseleleri hám maqsetlerin atqarılıwın komplekslik támiyinlew, baqlaw, muwapıqlastırıw hám tártipke salıw jobaların aladı.
Joybardı tapsırılıwı hám shártnamanı jabılıwın óz ishine alıwshı joybardı juwmaqlaw rejimin belgilew, innovciyalıq proektlestiriw máselelerinen biri boladı.
Innovciyalıq joybar bólim - joybar kontseptsiyaların islep shıǵıwda buyırtpashı tárepinen qabıl etilgen qararlardıń onı ámelge asırıwda alınǵan nátiyjelerge sáykes keliwin belgilew bolıp esaplanadı. Jumıstı tapsırıw hám qabıllawǵa salıstırǵanda barlıq talaplar shártnama tárepinen belgilenedi. Eger tayın obekt joybardı ámelge asırıwdıń nátiyjesi qabıllaw hám paydalanıw sınaqların ótkeriw kerek. Olar tómendegilerdi óz ishlerine aladılar : islep shıǵıwdıń texnikalıq - ekonomikalıq parametrlerin joybarlastırılǵan kórsetkish menen salıstırilishini ótkeriw; parıq etiwler sebeplerin anıqlaw, tabılǵan parıq etiwlerdi jónge salıw qılıw boyınsha ilajlardı islep shıǵıw hám shalalardı jónge salıw qılıw boyınsha islerdi shólkemlestiriw.
Eger qabıllaw sınaqları nátiyjesinde joybar talaplarına juwap beretuǵın ónim alınsa, ol jaǵdayda komissiyanıń tayın obektlerdi qabıllaw boyınsha protokolı rásmiylestiriledi. Sınaqlar nátiyjesi tayın ónim (obekt jańalıq hám t.b ) ni tapsırıw - qabıllaw dáwirinde juwapkerlikti islep shıǵıwshı shólkemlerden buyirtpashiga tapsırıw ushın tiykar boladılar.
Shártnamanı jabıw tómendegi basqıshlarda ótkeriledi:
-finanslıq esabattı tekseriw;
-rasfortlastiriw;
-atqarılmaǵan minnetlemelerdi anıqlaw ;
-atqarılmaǵan minnetlemelerdi juwmaqlaw.
Finanslıq esabatlardı tekseriwge buyırtpashı hám atqarıwshı shólkemler esabatına kiredi. Buyırtpashınıń finanslıq esabatın tekseriw tómendegilerdi óz ishine aladı : juwmaqlanǵan islerdiń pútkil kólemine schyot - fakturadan kóshirmelerdi tekseriw; alınǵan tólewlerdi usınıs etilgen schet - fakturalar menen muwapıqlastırıw ; ózgerisler boyınsha hújjetlerdiń bar ekenligin tekseriw; buyırtpashı tárepinde ámelge asırılǵan ustap qalınǵan summanı baqlawdı.
Atqarıwshı finanslıq esabatın tekseriw óz ishine tómendegilerdi aladı :
-jetkezip beretuǵınlar hám birgeliktegi atqarıwshılardıń tólewlerin tekseriw;
-buyırtpalar summasın jetkezip beretuǵınlardıń júk xatları boyınsha satıp alınǵan zatlarǵa sáykes keliwi;
-jetkezip beretuǵınǵa múddeti ótken tólewlerdi izlep tabıw ;
-tiyisli ustap qalıwlardı tastıyıqlaw.
Bunnan tekseriwlerdiń nátiyjeleri joybar boyınsha juwmaqlawshı finanslıq esabatlardı tayarlaw ushın maǵlıwmatlar alıwǵa múmkinshilik beredi. Bul basqıshda atqarıwshılar menen juwmaqlawshı esap kitaplar ámelge asıriladı.
Pasportlastırıw shártnamanı jabıwdı shólkemlestiriwdiń zárúrli elementlerinen birinen ibarat esaplanadi. Ol tómendegi izbe-izlikte ótkeriledi:
-bólimlerdiń atqarıwshıları kerekli qosımshalarǵa esabatlardı bas shólkemge bólim boyınsha usınıs etediler;
-keyingi juwmaqlawshı esabattı ITKga bólim boyınsha usınıs etedi;
-ITK bólim boyınsha esabatlardı qabıl etedi hám aktlardı rásmiylestiredi;
-bas shólkem ulıwma joybar boyınsha esabat tayarlaydı jáne onı Bas buyirtpashiga jiberedi. Shártnama jabıladı.