Seziw ham qabil etiw Joba: Seziw haqqinda tu`sinik. Seziwlerdin` klassifikatsiyasi

Seziw ham qabil etiw
Joba:

1. Seziw haqqinda tu`sinik.

2. Seziwlerdin` klassifikatsiyasi.

3. Kabil etiu haqqinda tu`sinik.

4.Qabil etiwdiń tu`rleri hăm qăsiyetleri.

5.Qabil etiwdin fiziologiyalik tiykarlari ham turleri.

.
Seziw barliq psixikalik qubilislardin` ishinde en` a`piwayisi esaplanadi. Ol adam basinda sub`ektiv bolg`an yamasa erksiz, birak ta`sir etiushi onin` is-ha`reketine o`nim qayta islew, oraylik nerv sistemasi a`hmiyetli qozdiriwshi, ishki yamasa sirtki ortaliqta payda boliushi. Nerv sistemasina iye barliq tiri ja`nlikler seziw uqibina iye. Sanali seziwlerge keletug`in bolsaq ol tek bas miyi ha`m bas miyi qabig`ina iye tiri janlarda g`ana bar. Misali adam uyqida, narkozda, sananin` nawqasli buziliwlarinda ol du`n`yani sanali qabillaw mu`mkinshiligine iye bolmaydi.

Seziw o`z sapasi ha`m ko`p qiylilig`inda qorshag`an ortaliktin` qa`siyetlerin adam ushin a`hmiyetli ha`r qiylilig`in sa`wlelendiredi. Seziw organlari yamasa adam analizatorlari tuwilg`annan baslap stimul-qozdiriwshi (fizikalik, ximiyalik, mexanikalik ha`m basqa ta`sirler) formasindag`i energiyanin` ha`r qiyli tu`rlerin qabillaw ha`m qayta islewge maslasqan.

Miyde do`gerek a`tiraptag`i du`n`yanin` sa`wleleniwi qalayinsha ju`z beredi. Miy mudami o`zin qorshap turg`an du`n`yada ha`m organizmnin` o`zinde ne bolip atirg`ani tuwrali signallardi, do`gerek-a`tiraptag`i ortaliqtin` zatlari menen qubilislari tuwrali mag`liumatlardi alip turadi. Do`gerek a`tiraptag`i du`n`yanin` zatlari menen qubilislari ha`rkiyli qa`siyetlerin sapalari menen ajiralip turadi ha`m miy usi zatlardi ha`m qubilislardi olardin` ka`siyetlerin ja`ne sapalarin sa`ulelendirmesten turip sa`ulelendire almaydi. Seziw en` a`piwayi bilip aliw psixikaliq protsessi boladi.

Seziw- bul do`gerek a`tiraptag`i du`n`nin` zatlarinin` ha`m qubilislarinin` usi payitta adamnin` miyine ta`sir jasap turg`an ayirim qa`siyetlerinin` miy qabig`inda sa`wleleniwi boladi.

Miy informatsiyani sirtki du`n`yadan, organiznin` o`zinen de alip turg`anliktan, analizatorlar sirtki ha`m ishki boladi. Sirtki analizatorlarda retseptorlar denenin` u`stin`gi betine shig`arilg`an boladi. Ishki analizatorlar ishki organlarda ha`m tkanlarda ornalaskan retseptorlarina iye boladi.

Seziwdin` tu`rleri.

Ba`rinen de burin sirtki du`n`yadag`i zatlardin` ha`m kubilislardin` ka`siyetlerinin` sa`uleleniui bolatug`in seziulerdin` bes tu`rden ibarat toparin- ko`riu, esitiu, da`m, iyis seziu ha`m teri seziulerden ayirip shig`ariui lazim. Ekinshi topardi seziulerdin` organikalik, ten`be-ten`lik seziuler, ha`reketke keltiriushi seziuler dep atalatug`in, organizmnin` jag`dayin sa`ulelendiretug`in u`sh tu`ri quraydi. U`shinshi topardi seziulerdin` eki tiygizip seziw ha`m awiriudi seziw tu`rleri quraydi, olar ya birneshe seziwlerdin` jiyintig`inan (tiygizip seziw) ya ha`rqiyli tu`rde ju`zege kelgen (awiriwdi seziwler) seziwlerden ibarat boladi. Ishki organlardan tu`setug`in signallar a`dette onsha bilinbeydi, auiriu seziminen baskasi ko`binese an`lanbaydi, birak oraylik nerv sistemasi ta`repinen qabillanadi ha`m qayta islenedi. Bunday sezimler interotseptiv dep ataladi. Ishki organlardan mag`liumatlar, og`an ishki ortaliq jag`dayi, yag`niy onda biologiyalik paydali yamasa ziyanli zatlardin` bar yamasa joq ekenligi, dene temperaturasi, onda bar suyiqliqtin` ximiyalik qurami, basi ha`m t.b. haqqinda xabarlay otirip, tinimsiz tu`rde miyge kelip tu`sedi. Adamda sonday-aq, waqit, tezletiw, vibratsiya, belgili bir turmislik a`hmiyetke iye siyrek gezlesetug`in kubilislar hakkinda mag`liumatlardi qamtiytug`in seziwdin` bir-neshe spetsifikalik tu`rleri bar. Zamanago`y mag`liumatlarg`a qarag`anda adamnin` miyi og`an tu`sip turg`an mag`liwmatlar ta`sirinde tinimsiz jetilisip turatug`in genotipik sha`rtlesken ha`m bir o`mirge aling`an (jetisken) programma boyinsha islewshi quramali, o`zi oqitatug`in esaplaw ha`m sonin` menen bir waqitta sa`ykes mashina bolip sanaladi. Bul mag`liwmatti qayta isley otirip adamnin` miyi sheshim qabillaydi, buyriq (komanda) beredi ha`m olardin` orinlaniwin qadag`alaydi.