1. Gen va gen konsepsiyasi haqida tushuncha, allel va alternativ belgilar

1. Gen va gen konsepsiyasi haqida tushuncha, allel va alternativ belgilar.

XX asrning boshlarida gen bo’linmaydigan yaxlit birlikdan iborat deb kelingan bo’lsa, keyinchalik u muton, rekon va sistron kabi tushunchalar bilan tavsiflangan. Muton bu genning mutatsiyaga uchragan eng kichik birligidir. Ana shu kichik birlik bir yoki bir necha nukleotidlardan iborat. Rekon bu genning rekombinatsiya hosil etuvchi eng kichik birligi. U ham bir necha nukleotidlardan tashkil topgan. Sistron esa genning oqsil sintezini kodlaydigan ketma-ketligini ifodalaydi. U ilgarigi gen haqidagi tushunchaning sinonimi sanaladi. Hozirgi vaqtda gen DNK (ba'zi viruslar RNK)ning ma'lum funksiya’ni bajaruvchi ayrim qismi degan tushuncha barcha genetiklar tomonidan e'tirof etiladi. Har bir gen nukleotidlar izchilligidan tashkil topgan va oqsil kodlaydigan ekzonlardan va oqsil kodlamaydigan intron ketma￾ketliklardan tashkil topgan. Bundan tashqari gen faoliyatini boshqaradigan qator elementlar ham mavjud. Gen organizmlar irsiyati va irsiylanishning molekulyar-genetik birligi - moddiy asosini tashkil etadi. Gen - DNK molekulasi polinuk--leotid zanjirining ma’lum bo‘lagi bo‘lib, u ma’lum sondagi, ma’lum tartibda ketma-ket joylashgan nukleotidlardan tashkil topgan bo‘ladi.DNK da joylashgan gen tarkibidagi nukleotidlar tripletlar tarzida bo‘lib ularni kodogenlar deb ataladi. DNK molekulasi polinukleotid zanjirida joylashgan genetik axborotning ma’lum bir qismi transkripsiya jarayoni natijasida sintezlangan iRNK moleku-lasiga aynan ko‘chirilgan bo‘lib uning tarkibidagi tripletlar kodonlar deb yuritiladi. Kelgusi avlodga genetik axborot iRNK orqali beriladi va u oqsil sintezini boshqaradi. Molekulyar genetikaning so‘nggi dalillarining ko‘rsatishicha prokariot va eukariot organizmlar genlari o‘zaro strukturaviy tuzilishi jihatidan keskin farqlanadilar. Ген атамаси 1909 йилда Ёхансон томонидан Мендел факторлари асосида жорий этилган.Ген концепцияси Суттон томонидан берилган.Кейинчалик, Морган, Бриджес ва Мюллер томонидан ўрганилган ва ишлаб чиқилган.