|
4.Materialliq emes aktivleri ha`m onin` amortizatsiyasi
Материаллық емес активлер кәрхананың активлериниң ажыралмас бөлеги болып қалмақта. Материаллық формаға ийе болмаған, физикалық өзгешелиги жоқ объектлер материаллық емес активлерге киритиледи. Олар кәрханаға узақ ўақыт ямаса кәрхананың хызмет көрсетиў мүддети даўамында уставлық ўазыйпаларын орынлаў ушын зәрүр.
Бухгалтерия есабында барлық материалық емес активлер дәслепки қуны бойынша баҳаланады, яғный сатып алыў ямаса таярлаў, ҳуқықты қорғаў менен байланыслы болған мәсләҳәтлер алыў қәрежетлери, маркетинг изертлеў қәрежетлери қосылған жағдайда ҳақықый қәрежетлер суммасында баҳаланады.
Материаллық емес активлердиң дәслепки қуны ҳәр айда амортизация есаплап қәрежетлер қурамына қосыў жолы менен қапланады.
Жыллық амортизация суммасын төмендеги формулада есаплаймыз:
Н = А : Д
бул жерде: Н - жыллық амортизация нормасы, А- жыллық амортизация суммасы, Д - объектиң дәслепки қуны.
Материаллық емес активлердың кирими тийисли ҳүжжетлерге тийкарланып рәсмийлестириледи: патентлерден пайдаланыў ҳуқықының гуўалығы, өндирилген дәстүрий тәмийнат жумысларын қабыллаў акти, дүзиўшилер тәрепинен активлерди қосқанлығы ҳәм оларды қунын келисип алғанлығы ҳаққындағы протоколлар ҳәм дүзиўшилер шәртнамалары ҳәм басқа да ҳүжжетлерде объекттиң анықлығын, оның дәстлепки қуны, пайдаланыў тәртиби, мүддети, алдыңғы ийеси ҳаққындағы мағлыўматлар келтириледи. Материаллық емес активлер төмендеги жағдайларда есаптан шығарылады:
- шәртнама баҳасында сатылса;
- басқа кәрханаларға бийпул берилсе;
- ескирсе ҳәм дәрамат келтириў қәсийети жоғалса;
-қоспа ямаса сыңар фирмалардың акционер ямаса басқа да кәрханалардың устав капиталына материаллық емес активлер үлес сыпатында қосылса.
Материаллық емес активлердиң аналитик есабы олардың түрлери бойынша аналитик есап карточкаларында (ТҚ – 6 санлы форма) ҳәм 17 - санлы ведомостда жүргизиледи.
Материаллық еме активлер жағдайы ҳәм ҳәрекетиниң есабы 04 «Материаллық емес активлер» актив инвентар счетында жүргизиледи. Сальдосы дебетинде болып, кәрхана есабындағы материаллық емес активлардиң дәслепки қунын көрсетеди. Дебет тәрепиндеги айланысы 4710 «Устав капиталы (фонды)на үлеси бойынша шөлкемлестириўшилердиң қарызы», 5110, 5210, 6010 ҳәм бақа счетлар корреспондентленген жағдайда сатып алынған, қабылланған материаллық емес активлердиң дәслепки қунын көрсетеди. Кредит тәрепиндеги айланыс 9220 «Басқа да активлердиң есаптан шығарылыўы» счеты менен корреспондентленген жағдайда есаптан шығарылған материаллық емес активлердиң қунын көрсетеди.
Материаллық емес активлер түрлерине қарап 04 - счеттың төмендеги счетларында есапқа алынады:
0410 «Патентлер, лицензиялар ҳәм ноу-хау»,
0420 «Саўда маркалары, товар белгилери ҳәм санаат үлгилери»
0430 «Дәстүрий программалық тәмийнлеў»
0440 «Жер ҳәм тәбийғый ресурсалрдан пайдаланыў ҳуқықлары»
0450 «Шөлкемлестирилген қәрежетлер»
0460 «Франчайзлар»
0470 «Авторлық ҳуқықлары»
0480 «Гудвилл»
0490 «Басқа да материаллық емес активлар»
Объектлерди материаллық емес объектлерге өткериў ҳәм олардың қурамы 7- санлы «Материаллық емес активлер» бухгалтерия есабының миллий стандарты менен тәртипке салынады.
Материаллық емес активлердиң амортизациясы 0510 - 0590 счетларының кредитинде есапқа алынады.
Бул счетлар пассив, тәртипке салыўшы счетлар болып, олардың сальдосы кредитинде болады. Бул счетлардың кредит сальдолары есапланған амортизация суммасын яғный материаллық емес активлерден пайдаланыў дәўиринде қапланған қәрежетлер суммасын көрсетеди: Дебет тәрепиндеги айланысы 9220 «Басқа да активлердиң есаптан шығарылыўы» счеты менен корреспондентленген жағдайда есабат дәўириндеги есаптан шығарылған материаллық емес активлар амортизация суммасын көрсетеди: Кредит тәрепиндеги айланысы 2010, 2510, 94, 31 ҳәм басқа да счетлар менен корреспондентленген жағдайда есабат дәўириндеги есапланған амортизация суммасын көрсетеди. Материал емес активлер ҳәм олардың амортизациясы бойынша ағымдағы синтетик есап 13 – санлы журнал - ордеринде жүргизиледи.
Do'stlaringiz bilan baham: |
