1. Dunyoqarash subyektiv voqe’likni baholovchi qarorlar to‘plamidir. Atrof-olamni anglashga harakat qilish natijasi o‘laroq kelib chiqadi. Dunyoqarash diniy, falsafiy, ilmiy bo‘lishi mumkin. Dunyoqarash

 Dialektikaning tarixiy shakllari va xususiyatlari .
«Dialektika» (yunon. dialektike – suhbat 
qurish san'ati) so‘zining «dialog» (yunon. dialogos – ikki yoki bir nechta suhbatdoshlar 
so‘zlashuvi) so‘zi bilan umumiy jihatlari bisyor. Dastlab dialektika bahslashish, munozara qilish 
san'ati sifatida tushunilgan, bunda fikrlar, qarashlar qarama-qarshiligi vositasida haqiqatning 
tagiga yetish maqsadida muammoni o‘zaro manfaatdor muhokama qilishga qaratilgan munozara 
nazarda tutilgan. Dialektik – bu savol berish va javob qaytarishga usta odam, deb 
hisoblangan
Stixiyali dialektika
. Qadimgi mutafakkirlar ziddiyatlilik va o‘zgaruvchanlik fikr-
mulohazalardagina emas, balki real borliqda ham mavjud ekanligini payqaganlar. Bu dalilning 
tagiga yetgan ilk mutafakkirlardan biri efeslik Geraklit bo‘lgan. U dunyoni «jonli olov» yoki «ikki 
marta kirish» mumkin bo‘lmagan daryo oqimi sifatida tasavvur qilgan
Idealistik dialektika
. 
Metafizika unsurlarini o‘z ichga olgan dialektikaga qaytish Yangi davr falsafasi (Rene Dekart, 
Benedikt Spinoza, Deni Didro va b.)da yuz bergan. Shunga qaramay dialektikaning eng yaxlit 
konsepsiyasini klassik nemis falsafasida Georg Gegel ta'riflagan. Bu konsepsiya dialektikaning 
ikkinchi shakli deb ataladi.
Materialistik dialektika
. Gegel dialektikasi materialistik 
dialektikaning shakllanishiga zamin hozirlagan. Materializm dialektik mantiq bilan bog‘langan. 
Buning natijasi o‘laroq dialektikaning uchinchi tarixiy shakli yaratilgan (XIX asrning ikkinchi 
yarmi).
Klassik dialektika. 
Klassik dialektikaning o‘ziga xos xususiyatlarini qayd etib 
o‘tamiz. 
Birinchidan,
klassik dialektika dunyoni tushunishning shunday bir usuliki, bunda borliq 
narsalar va hodisalarning umumiy o‘zaro aloqasi, ularning bir-birini taqozo etishi va muttasil 
o‘zgarishi nuqtai nazaridan anglab yetiladi. Noklassik dialektika
. So‘nggi yillarda ayrim 
tadqiqotchilar Gegel dialektikasi va materialistik dialektikani klassik dialektika sifatida tavsiflab, 
dialektikaning to‘rtinchi, noklassik shaklini ham farqlamoqdalar.
Falsafiy ma'noda 
«tamoyil»(prinsip) tushunchasi fundamental qoida, birinchi asosni, biron-bir konsepsiya yoki 
nazariyaning eng muhim asosini anglatadi.
Falsafiy nazariya sifatidagi dialektikaga tamoyillar 
yaxlit tus beradi, uning qonunlari va kategoriyalarini izchil tizimga soladi. Dialektikaning hozirgi 
konsepsiyalarida umumiy 
aloqadorlik va rivojlanish
, tarixiylik, sababiylik, tizimlilik kabi 
tamoyillar 
muhim 
rol 
o‘ynaydi. 
Quyida 
bu 
tamoyilla.