1. Dunyoqarash subyektiv voqe’likni baholovchi qarorlar to‘plamidir. Atrof-olamni anglashga harakat qilish natijasi o‘laroq kelib chiqadi. Dunyoqarash diniy, falsafiy, ilmiy bo‘lishi mumkin. Dunyoqarash

Jamiyat 
va shaxs
, o‘zaro bir-biriga ta’siri.
SHaxsning jamiyatga va aksincha 
jamiyatning shaxsga munosabati masalasi ijtimoiy falsafaning dolzarb 

---

muammolaridan biridir. Ijtimoiy-falsafiy jihatdan jamiyat odamlar uyushmasining 
maxsus shakli, taraqqiyotning ma’lum bosqichida shakllanadigan ijtimoiy 
munosabatlar majmuidir. Jamiyatning shakllanishi va qaror topishi uzoq tarixiy davrni 
boshdan kechirgan bo‘lib, murakkab jarayonning ijtimoiy hodisasidir.
Ijtimoiy 
taraqqiyotning hozirgi globallashuvi jarayonida shaxs va jamiyat munosabatlari muammosiga e’tiborning 
kuchayib borayotganligi tabiiy bir holdir. Ijtimoiy taraqqiyotning keyingi bosqichlarida, xususan XIX asrda 
shaxs va jamiyat munosabatlarini tadqiq qilish ijtimoiy zaruriyatga aylandi. Yevropalik olimlar 
(G.Spenser, E.Dyurkgeym, Gegel, M.Veber va boshqalar), qadimgi dunyo olimlari va Markaziy Osiyo 
mutafakkirlarining bu haqdagi fikrlarini rivojlantirib, shaxs va jamiyat munosabatlari mazmuniga keng va 
ilmiy ta’rif berishga harakat qiladilar. Ular jamiyat o‘z
-
o‘zini tashkil etuvchi va boshqarishdagi g‘oyat 
murakkab ijtimoiy organizm ekanligini e’tirof etdilar va odamlar o‘rtasida amal qiladigan axloqiy, diniy, 
siyosiy, iqtisodiy, mafkuraviy munosab
atlarning tarixan tarkib topgan majmui ekanligini ta’kidladilar.
 
Shaxs
— alohida 
individ
, mohiyatan yaxlit ijtimoiy-
axloqiy olam. U oʻzida inson mohiyatini, uning 
mavjudot sifatidagi qadriyatini mujassam etadi. Shaxs ijtimoiy-
gumanitar fanlarda oʻz yoʻnalishi, 
tadqiqot obʼyekti va maqsadi nuqtai nazaridan turlicha talqin etiladi. U oʻta murakkab, ziddiyatli, 
qaramaqarshi, oʻzini oʻzi inkor etadigan mavjudot sifatida, biologik, fiziologik, ijtimoiy, maʼnaviy, ruhiy, 
axloqiy va estetik aqlidrok, tafakkur obʼyekti sifatida, hatto, falsafiy va mantiqiy, yashash huquqi va 
hayot mantigʻi jihatidan tadqiqot manbaiga aylanishi mumkin. 
12.
Shaxsga talluqli bo’lgan
 
fazilatlardan eng muhimi shuki
, u shu tashqi, ijtimoiy ta'sirlarni o’z ongi va 
idroki bilan qabul qilib (ob'
еktni), so’ngra shu ta'sirlarning sub'е
kti sifatida faolyait kursatadi. Oddiy qilib 
aytganda, inson bolasi ilk yoshlikdanok «m
е
ning xayotim». «Bizning dunyo» d
е
gan ijtimoiy muhitga 
tushadi. Bu muhit o’sha biz bilgan va har kuni his qiladigan siyosat, huquq, axloq olamidir. Bu muxit 
k
е
lishuvlar, tortishuvlar, hamkorliklar, a
n'analar, udumlar, turli xil tillar olami bo’lib, undagi ko’plab 
qoidalarga ko’pchilik mutloq qo’shiladi, ba'zilar qisman qo’shiladi. Bu shunday qoidalar va normalar 
olamiki, ularga bo’ysunmaslik jamiyat tomonidan qoralanadi, ta'qiqlanadi. Shulardan kе
lib chiqadigan 
xulosa shuki, shaxs jamiyat nisbatan barcha tartib - qoidalarga qabul qiluvchi sub'
еkt bo’lsa, jamiyat 
ijtimoiy intizom va tartibning, madaniyatning mufassal ko’rinishidirShaxs turli ijtimoiy munosabatlar 
tizimi ta'sirida bo’ladi va ko’plab ijti
moiy institutlar (oila, mahalla, uquv maskanlar, m
е
hnat koll
е
ktivlari, 
norasmiy tashkilotlar, din, san'at, madaniyat va boshqalar) bilan bog’liq bo’ladi. Masalan, shaxsdagi turli 
g’oyalar, fikrlar va mafkura mafkuraviy munosabatlar tizimi ta'sirida shaklan
ib, ular b
е
vosita oila, 
bog’cha, mahalla maktab va boshqa uquv va tarbiya muassasalari orqali ongga singdiriladi. Agar bu ta'sir 
uning e'tiqodi darajasida ko`tarilsa, va unda Yana yangidan-
yangi fikrlar va g’oyalarning paydo bo’lishi va 
o’sishiga olib kе
ls
a, shaxs taraqqiyoti jarayonida shunday faolyait sohasini tanlaydiki, u o’z qobiliyatlari, 
malaka va ko’nikmalarini
 
rivojlantira borib
, ziyoli sifatida yo o’qituvchi, yoki virach, yoki olim, 
kash
fiyotchi, muhandis bo’lib, yurtiga xizmat qiladi.
13.