1-Dars. Yangi o‘zbek adabiyoti va uning o’ziga xos xususiyatlari

Savol va topshiriqlar:
1.“Zaharli hayot pessasida nega Mahmudxon bilan Maryamxonim bir-birlarini seva turib, o’z maqsadlariga erishmaydilar?
2.“Maysaraning ishi” dramasining bosh g’oyasi nimada?
3. Ushbu asarning bosh qahramoni kim? Maysarani komediyaning bosh qahramoni deb hisoblansa, nega Cho’pon bilan Oyxon asarning bosh qahramoni bo’la olmaydilar?
4.Asarga Mullado’st obrazini kiritishdan maqsad nima?
5.Hamza dr asarlarining tili to’g’risida nima deya olasi
9-Dars. Abdulla Qodiriy hayoti va ijodi, hajviyalari.
Reja:
1. Yangi o‘zbek adabiyoti rivojida Abdulla Qodiriyning o‘rni
2. Adib shaxsiyati, ijtimoiy faoliyati; fojeiy qismati va jasorati
3. Yozuvchining adabiy merosini o‘rganish
ABDULLA QODIRIY
(1894 - 1938)
«... Yozmoqqa niyatlanganim yangi zamon romanchiligi bilan tanishish yo‘lida kichkina bir tajriba, yana to‘g‘risi, bir havasdir».
Abdulla Qodiriy («O’tkan kunlar»)
Abdulla Qodiriy o’zbek milliy romanchiligining asoschisi, publitsist, hajv ustasi, tilshunos va tarjimon.
U 1894 yil 10 aprelda Toshkent shahrida bog‘bon oilasida tug‘ilgan. U moddiy muhtojliklar sababli 9-10 yoshlarida maktabga boradi, bir boyga xizmatkor bo‘ladi, toqichilik hunarini o‘rganadi, bog‘dorchilik bilan shug‘ullanadi.
1912 yilda Abdulla rus-tuzem maktabini tugatib, ikki yil o‘tgach, Toshkentdagi Abulqosim madrasasiga o‘qishga kiradi. U 1912 yilda Rasulmuhammadboy ismli savdogarga prikazchik bo‘lib ishga kiradi, 1914-yilda boyning katta qizi Rahbaroyga uylanadi va Nafisa, Habibulla, Adiba, Anisa, Mas’ud nomli farzandlarni tarbiyalaydi. Abdulla Qodiriy ijodiy faoliyatining boshlanishi ham o‘sha davrga to‘g‘ri keladi. «Shu miyonalarda, - deb eslaydi A.Qodiriy, - bozor vositasi bilan tatarlarda chiqadirg‘on gazetalarni o‘qib, dunyoda gazeta degan gap borlig‘iga imon keltirdim. 1913 yilda o‘zbekcha «Sadoyi Turkiston», «Samarqand», «Oina» gazetalari chiqa boshlag‘och, menda shularga gap yozib yurish fikri uyg‘ondi». Abdulla Qodiriy 1919-yilda «Oziq ishlari» gazetasiga muharrir bo‘ladi, so‘ngra «Ro‘sta» gazetasiga muxbir, «Ishtirokiyun» va «Qizil bayroq» gazetalarida xodim, «Inqilob», «Kommunist yo‘ldoshi» majmualarida sarkotib va xodim bo‘lib ishlaydi.
Adib o‘z asarlarini «Qodiriy», «Julqunboy», «Kalvak Maxzum», «Toshpo‘lat», «Ovsar», «Dumbul», «Shig‘oy» degan imzo-taxalluslar bilan e’lon qilgan. Moskvadagi adabiyot kursida (1925-1926) o’qidi. 1919-1925 yillar oralig’ida matbuot nashrlarida 300 dan ortiq maqolalar e’lon qildi. Umrining oxirigacha tinimsiz ijod bilan shug’ullandi. Abdulla Qodiriy 1926 yilda «sho‘ro rahbarlarini matbuot orqali obro‘sizlantirdi» degan tuhmat bilan sudlanadi, 1927-yilda qatag‘onga uchraydi va 1938 yil 4-oktyabrida Cho’lpon, Fitrat kabi maslakdoshlari bilan birga qatl etildi. 1958 yildan boshlab Qodiriyning qutlug‘ nomi, asarlari xalqqa qaytarila boshlandi.Qodiriyning katta o‘g‘li Habibulla Qodiriy (1919-1987) shifokor, yozuvchi bo‘lib yetishdi, «Otam haqida», «Abdulla Qodiriyning so‘nggi kunlari» kabi asarlar muallifi sifatidatanilgan.
Abdulla Qodiriy «Amir Umarxonning kanizi», «Namoz o‘g‘ri», «Dahshat» kabi romanlar yaratish orzusida ham bo‘lgan.