1 дарс. «Ҳужайра саломатлик ва касаллик бирлиги сифатида. Патологияга кириш. Стресс ва зарарли таъсирларда ҳужайра реакциялари. Ҳужайранинг ўсиш ва дифференцировка адаптацияси». Мавзунинг руҳлантирувчи таърифи

1 дарс. «Ҳужайра саломатлик ва касаллик бирлиги сифатида. Патологияга кириш. Стресс ва зарарли таъсирларда ҳужайра реакциялари. Ҳужайранинг ўсиш ва дифференцировка адаптацияси».
Мавзунинг руҳлантирувчи таърифи:мавзуни билиш патологик анатомияниг умумий курси (ўсмалар) ва хусусий курсини ўзлаштириш учун керак, бундан ташқари, клиник фанларни ўрганаётганда ҳамда шифокорнинг амалиётида клиник-анатомик анализ қилишда зарурдир.
Дарсниг асосий мақсади: ҳужайра адаптациясиниг моҳиятини англаш, унинг ривожланиш механизми, функционал аҳамиятини билиш, ҳамда бу жараёнларни (гипертрофия, атрофия, метаплазия) морфологик кўринишига кўра фарқлай олиш.
Дарснинг аниқ мақсадлари:
1. Адаптациянинг моҳиятини англаш;
2. Адаптация жараёнларининг босқичларини билиш, уларнинг морфологик таснифини бериш;
3. Ҳар хил адаптация жараёнларини санай билиш ва уларнинг ривожланиш механизмларини тушунтириш;
4. Макроскопик, микроскопик ва ультраструктуравий тузилиши асосида адаптация жараёнларини фарқлай билиш;
5. Адаптация жараёнларининг функционал аҳамиятини тушунтира билиш.
Зарур билимлар даражаси: талаба биология курсидан мослашув ва компенсация тушунчаларини эслаш.
Дарсга мустақил тайёрланиш учун саволлар: (мазкур билимлар даражаси):
1. Адаптация тушунчаси;
2. Адаптация жараёнларининг моҳияти;
3. Адаптация жараёниниг босқичлари, уларнинг морфологик таснифи;
4. Адаптация жараёнининг турлари, уларнинг ҳар бирининг таърифи;
5. Гипертрофия, турлари, ривожланиш механизмлари, морфологик таснифи, функционал аҳамияти;
6. Атрофия, шакллари, ривожланиш механизмлари, морфологик таснифи, функционал аҳамияти;
8. Метаплазия ҳақида тушунча, унингморфологик таснифи.
Терминология
Агенезия –онтогенез бузилиши оқибатида органнинг мутлақ бўлмаслиги.
Атрофия (а – истисно, инкор, trophe – озиқланиш) – ҳужайра, тўқима, органлар ҳажмининг тирикликдаги кичрайиши.
Аплазия – орган илк куртак сифатида сақланган.
Гетеротопия – тўқиманинг нотипик жойда бўлиши, силжиши.
Гипоплазия – орган тўлиқ (нормал) ривожланмаслиги.
Гипертрофия (hyper – устига, ўта, trophe – озиқланиш) – ҳужайра, тўқима, орган ҳажмининг катталашиши.
Дизонтогенез (disonthogenesis) –онтогенезнинг бузилиши.
Дисплазия – ҳужайра атипиясининг ҳосил бўлиши ва гистоархитектониканинг бузилиши билан эпителий(тўқимаси)нинг пролиферация ва дифференцировканинг яққол бузилиши.
Метаплазия – (metaplasso – бошқасига ўтиш) – бир турдаги тўқиманинг ўзига ўхшаш бошқа турга ўтиши.