1-Dars. Olingan bilimlar yuzasidan takrorlash

FONETIKA


2 - mashq. Fonetik usul bilan so'zlar hosil qilinishini aniqlang, bunga siz ham misollar yozing (tovush o'zgarishi, tovushlarning ikkilanishi, tovush tushib qolishi, tovushlarning o'rin almashishi kabi hodisalarga e'tibor bering).
Ko'z-ko'r, tun-kun, aka-uka, siq-suq; silamoq-siylamoq, qatiq- qattiq; taqa-taqqa, tog'a-taqa, toshmoq-shoshmoq.


3 - mashq. Quyidagi so'zlarni nutq tovushlarining o'zgarish qonuniyatlariga ko'ra izohlang.
Avhol, dayra, turpoq, istadion, ustol, g'ish, go'sh, tralebus, tiraktr, direktir, paryot, aylanayin, damaz, kamputer.


4 - mashq. Quyidagi talaffuzi yaqin so'zlar (paronimlar) orqali ifodalangan ma'nolarni tushuntiring.


JAYRON-JIYRON

Jayron, nega ko'zing to'la yosh. (A. Oripov)

Jiyron tog'dan tog'ga o'tib, qayerga borishini bilmasdi.


SODA-SODDA
Soda tabobat va kulinariyada ishlatiladigan bikarbonatdir.
Suvga soda qo'shib, chayib yuborishni unutmang. Sodda — sofdil, jo'n, oddiy.
Sodda, yoqimli liboslar o'ziga yarashib turgan qizlar tabassum bilan qarab turardi.
(Gazetadan)
5-mashq. So'z ma'nosini farqlash uchun xizmat qilayotgan fonemalarni aniqlab, shu so'zlarning ma'nosini izohlang va misollar keltiring.
Siqim — sig'im, sirop — serob, sudxo'r — sutxo'r, soliq — solih, so'kmoq — suqmoq, tang — tong, uzuk — uzik, urish — tirush, undash — undosh, ana — ona.
7-mashq. Matnni o'qing, undosh tovushlarni aniqlab, ularni quyida berilgan guruhlar bo'yicha ajrating.
1. Bolalikda quyosh sekin chiqayotgandek bo'laveradi. Keksalikda quyosh tez botayotgandek bo'laveradi.
2. It tumshug'ini suqqani bilan daryo harom bo'lib qolmaydi. Nomard tosh otgani bilan tog' qulab tushmaydi.
3. Vijdonli inson uchun «Shu mening mushkulimni oson qilarmikin» deb birovning ko'ziga termilishdan ortiq azob yo'q.
(O’ Hoshimov)
1. Paydo bo'lish o'rniga ko'ra:
a) lab undoshlari;
b) til yoki til-tish undoshlari;
d) bo'g'iz undoshlari.
2. Aytilish usuliga ko'ra:
a) portlovchilar;
b) sirg'aluvchilar.
3. Tovush paychalarining ishtirokiga ko'ra:
a) jarangli undoshlar;
b) jarangsiz undoshlar.
4. Ovozning ishtirokiga ko'ra:
a) sonorlar;
b) shovqinlilar.
5. Tarkibiga ko'ra:
a) sof undoshlar;
b) qorishiq undoshlar.


10-mashq. Gaplarni ko'chirib yozing, so'ngra ularni nutqning fonetik bo'linishi bo'yicha tahlil qiling, har bir gap tarkibida nechta sintagma (takt), so'z, bo'g'in va tovushlar borligini aniqlang.