1 Дарс мавзуси: Танлов ва унинг миқобил қиймати. I. Дарснинг мақсади

3.Янги мавзуни бошлашга ҳозирлик.
Ўқувчилар диққати дарсликнинг янги мавзусига “Талаб ва талаб қонуни”га қаратилади ва мавзу мақсади билан таништирилади. Ўқувчилар эътибори мавзунинг “Фаоллаштирувчи савол ва топшириқлар” бандида келтирилган саволларга қаратилади. Ўқувчиларнинг юқорида келтирилган расмлар, жадвал ва координата текислигига эътибор қаратишлари ва қуйидаги саволларга жавоб беришлари сўралади.
Юқоридаги расмларда деҳқон бозоридаги картошка растасининг май ойидаги ҳолати тасвирланган. А)Ўқувчилардан расмларда картошка сотиб олмоқчи бўлган харидорлар сони турлича бўлишининг сабаби сўралади. Барча ўқувчиларнинг жавоблари эътиборга олинади ва доскага ёзиб борилади. Б) Ўқувчилардан картошка нархи ва уни харид қилиш ҳажми орасида қандай боғланиш борлигини айтиб бериш сўралади. Картошка нархи 600 сўм бўлганда, 6 тонна, 800 сўм бўлганда 4 тонна, 1000 сўм бўлганда 2 тонна картошка сотиб олиниши мумкинлиги аниқланади ва жадвалга мос равишда нуқталар белгиланади. В) Координаталар текислигида белгиланган нуқталар туташтирилади ва ҳосил бўлган чизиқ иқтисодчилар тилида талаб чизиғи деб юритилиши аталади.
4.Янги мавзуни ёритиш.
Янги мавзуни ёритишда ўқувчиларга талаб миқдори ва талаб нима эканлиги тушунтирилади. Ўқувчиларга талаб ва талаб миқдори ҳақида қандай тушунчага эга бўлганлигини аниқлаш мақсадида ҳаётий мисоллар келтиришлари сўралади.
Ўқувчилар фикри тингланади. 3-4 ўқувчи фикрлари эшитилади.
Юқоридагилар асосида қуйидагича умумий хулоса чиқарилади:
Талаб миқдори - харидорларнинг муайян вақт давомида маълум нархда сотиб олишлари мумкин бўлган товар миқдори.
Талаб – товарнинг нархи ва талаб миқдори орасидаги муносабат бўлиб, харидорларнинг муайян вақт давомида товарни турли нархларда қанчадан сотиб олиш имкониятларини аниқлайди.
5.Дарс мавзусини мустаҳкамлаш.
Бу бандда талаб қонуни ўргатилади.
Маълумки, талабга нархдан ташқари бир нечта омиллар таъсир этади. Бу дарсда эса товарга бўлган талабнинг фақат нархга боғлиқ хусусиятлари ҳақида тўхталинади.
Талаб қонуни:Boshqa shart-sharoitlar o‘zgarmagan holda, tovarning narxi qancha past bo‘lsa, unga bo‘lgan talab miqdori shuncha ko‘p bo‘ladi, tovarning narxi qancha yuqori bo‘lsa, unga bo‘lgan talab miqdori shuncha kam bo‘ladi.
Талаб қонуни талаб миқдорининг нархга тескари боғланганлигини кўрсатади ва бу хусусиятлар қуйидаги омилларга кўра изоҳланади:
1. Даромад омили. Одамлар товарни арзон нархда қиммат нархдагига қараганда кўпроқ сотиб олишга иштиёқманд бўлишади, чунки товар нархининг пасайиши истеъмолчиларнинг харид қобилиятини оширади. Масалан, бозорда гўшт нархи 20000 сўмдан 18000 сўмга тушди. Харидорда 2000 сўм ортиб қолди. Энди бу пулга харидор қўшимча бошқа товар ҳам сотиб олиши мумкин.
2. Алмаштириш омили. Харидорлар нархи қиммат бўлган товарни, унинг ўрнини босадиган бошқа арзон товарга алмаштиришади. Масалан, ёз кунлари олма нархи 1000 – 1500 сўмни ташкил қилади. Апелсин нархи эса 3000 – 4000 сўмни ташкил қилади. Демак, истеъмолчилар мевага бўлган эҳтиёжини нархи нисбатан арзон бўлган олма харид қилиш билан қондиради.
Шунингдек, товарга бўлган талабнинг ўзгаришига:
- истеъмолчиларнинг даромадлари;
- бошқа товарларнинг хусусиятлари ва нархи ҳақидаги маълумотлар таъсир этади.
Мавзунинг “Амалий тадқиқот” рукнига тўхталинг ва ўқувчиларга топшириқ беринг.
6.Уйга вазифа.
1. “Билимингизни синаб кўринг!” рукнидаги савол ва топшириқлар.
2. “Буни ёдда тутинг!” рукнидаги таъриф.


№3 Дарс мавзуси: Талабга таъсир этувчи бошқа омиллар