1-dars Kimyoning asosiy tushunchalari

Nazariy savollar:

1)Tarkibning doimiylik qonuni kim tomonidan yaratilgan va ta`rifi?
2)Massaning saqlanish qonuni kim tomonidan yaratilgan va ta`rifi?
3)Hajmiy nisbatlar qonuni kim tomonidan yaratilgan va mazmuni?
4)Avagadro qonuni ta`rifi va undan kelib chiqilgan xulosa?
5)Bertolitlar nima, daltonitlar nima?
6)Ekvivalent tushunchasi kim tomonidan fanga kiritilgan?
7)Ekvivalent nima?
8)Element ekvivalenti deb nimaga aytiladi?
9)Ekvivalent massa nima?
10)Murakkab moddani ekvivalenti nima?
11)Ekvivalent qonuni nima?
12)Ekvivalent hajm nima?

6-dars. Kimyoning asosiy qonunlari.

1. Tarkibning doimiylik qonuni kim tomonidan taklif etilgan va u qanday ta’riflanadi?
2. Tarkibning doimiylik qonuniga bo’ysinadigan (o’zgarmas tarkibli) moddalar qanday ataladi va
ularga 7 ta misol keltiring.
3. Tarkibning doimiylik qonuniga bo’ysinmaydigan (o’zgaruvchan tarkibli) moddalar qanday ataladi va ularga 7 ta misol keltiring.
4. 1803-yilda J. Dalton karrali nisbatlar qonunini kashf qildi. Bu qonun qanday ta’riflanadi?
5. Massaning saqlanish qonuni kim tomonidan taklif etilgan va u qanday ta’riflanadi?
6. Massaning saqlanish qonuniga bo’ysinmaydigan jarayonlar mavjudmi?
7. Ekvivalent tushunchasini birinchi bo’lib fanga kim kiritgan?
8. Elementning ekvivalentligi deb nimaga aytiladi?
9. Quyidagi oksidlarning ekvivalentligini toping: Na2O, CaO, N2 O, NO, SO,SiO, Al2O3 ,Cl 2 O 7 , SO 3 , P 2 O 5 , SiO 2 , CO 2 , Cl 2 O 3 , Cl 2 O 5 , Br 2 O, As 2 O 5 , NO 2 , N 2 O 5 , Fe 2 O 3 , FeO, ZnO, CO, CdO, Ag 2 O, Au 2 O 3 , SrO, Rb 2 O, MgO, Li 2 O.
10. Quyidagi asoslarning ekvivalentligini toping: Be(OH) 2 , Ca(OH) 2 , Al(OH) 3 , Mn(OH) 2 , Pb(OH) 4 , RbOH, Sn(OH) 4 , CsOH, AgOH, FrOH , Sr(OH) 2 , Ba(OH) 2 , Cu(OH) 2 , TlOH, Cu(OH) 2 , Fe(OH) 2 , Au(OH) 3 , Zn(OH) 2
11. Quyidagi kislotalarning ekvivalentligini toping: HCl, H 2 SO 4 , HCN, HPO 3 , H 3 PO 2 , HNO 3 , HNO 2 , H 2 SO 3 , H 3 PO3 ,H 4 P 2 O 7 , H 3 AsO 4 , H 3 AsO 3 , HBr, HJ, HJO 3 , HJO 2 , HBrO 4 , HBrO 3 , H 2 CO 3
12. Quyidagi tuzlarning ekvivalentligini toping: Na 2 SO 4 , CuCl 2 , Al(CN) 3 , KNO 3 , Li 2 CO 3 , Fe 2 (SO 4 ) 3 , Mg 2 P 2 O 7 , AlAsO 4 .
13. Quyidagi kislotalarning markaziy atomlarining ekvivalentligini aniqlang: HCl, H 2 SO 4 , HCN, HPO 3 , H 3 PO 2 , HNO 3 , HNO 2 , H 2 SO 3 , H 3 PO 3 , H 4 P 2 O 7 , H 3 AsO 4 , H 3 AsO 3 , HBr, HJ, HJO 3 , HJO 2 , HBrO 4 , HBrO 3 , H 2 CO 3 .
14. Quyidagi berilgan moddalarni ekvivalentini toping: Fe, Al 2 O 3 , Cr(OH) 3 , H 4 P 2 O 7 , Fe 2 (SO 4 ) 3 , (FeOH) 3 (PO 4 ) 2 , K 2 HPO 4 .
15. Kaliy gidroksid bilan fosfat kislota reaksiyasidan kaliy gidrofosfat hosil bo’lgan. Kislotani ekvivalentini toping.
16. Bariy gidroksid bilan fosfat kislota reaksiyaga kirishgan. Bunda kislotaning ekvivalenti 49 ga teng bo’lsa, qanday tuz hosil bo’lgan?
17. Alyuminiy gidroksid bilan sulfat kislota reaksiyaga kirishgan. Bunda asosning ekvivalenti 39 ga teng bo’lgan bo’lsa, qnday tuz hosil bo’lgan?
18. Ekvivalentlik qonuni qanday ta’riflanadi?
19. Ekvivalentlik qonunidan foydalanib quyidagi masalani yeching. 4,2 g noma’lum metal kislorod bilan oksidlanib 6 g oksid hosil qilgan bo’lsa, metallni aniqlang.
20. 37,6 g noma’lum metall nitratga ishqor qo’shilgan 19,6 g metall gidroksid olingan. Metallni aniqlang.
21. 8,1 g metall xlorid kislotada eritilganda 10,08 l (n.sh) gaz ajralgan. Metallni aniqlang.
22. 2.4 gr metall oksidlanganda 4 gr oksid hosil qilsa, bu qaysi metall.
23. 12 gr metall oksidlanganda 16.8 gr oksid hosil qilsa, bu qaysi metall.
24. 10 gr metall oksidlanganda 18.9 gr oksid hosil qilsa, bu qaysi metall.
25. 4.6 gr metall oksidlanganda 6.2 gr oksid hosil qilsa, bu qaysi metall.
26. 15.6 gr metall oksidlanganda 18.8 gr oksid hosil qilsa, bu qaysi metall.
27. 2,45 gr kislotani neytrallash uchun 2 gr natriy gidroksid sarflandi. Kislotaning ekvivalent molyar massaini toping.
28. Agar 2,69 gr metal xloriddan 1,95 gr metal gidroksid olingan bo`lsa, metallning ekvivalent massasini aniqlang.
29. 6,3 gr metal nitratdan 2,7 gramm metal oksid olindi. Metallning ekvivalent massasini hisoblang.
30. 2,45 gr kislotani neytrallash uchun 2 gr natriy gidroksid sarflandi. Kislotaning ekvivalent molyar massaini toping
31. 0,87 gr vismutni oksidlash uchun 0,1 gramm kislorod sarflangan. Vismutning ekvivalent massasini aniqlang.
32. Avogadro qonuni qanday ta’riflanadi?
33. Temperatura va bosim qanday bo’lganda gazlar normal sharoitda bo’ladi?
34. 4,2 g azot normal sharoitda qanday hajmni (l) egallaydi?
35. 3,2 g kislorod normal sharoitda qanday hajmni (l) egallaydi?
36. 0,3 mol gaz normal sharoitda qanday hajmni egallaydi?
37. 1,5 mol havo normal sharoitda qanday hajmni egallaydi?
38. 10,08 l (n.sh) azotning massasini hisoblang.
39. 3,36 l (n.sh) xlorning massasini hisoblang.
40. 3,01·10 24 ta gaz molekulasi qanday hajmni (n.sh) egallaydi?
41. Tarkibida 9,03·10 24 ta kislorod atomi saqlagan ozon O 3 qanday hajmni (n.sh) egallaydi? 42. Normal sharoitda o’lchangan 56 l uglerod (IV) oksiddagi kislorod atomlar sonini hisoblang. 43. Og’zi berk idishda 10 l azot bilan 30 l vodorod aralashtirildi. Aralashmadagi gazlarning hajmiy ulushini hisoblang. 44. Og’zi berk idishda 3 mol CO 2 bilan 5 mol vodorod aralashtirildi. Aralashmadagi gazlarning hajmiy ulushini hisoblang.
45. Og’zi berk idishda 33,6 l(n.sh) azot bilan 3 mol vodorod aralashtirildi. Aralashmadagi gazlarning hajmiy ulushini hisoblang.
46.Og’zi berk idishda 1 mol azot bilan 44,8 l (n.sh) vodorod aralashtirildi. Aralashmadagi gazlarning hajmiy ulushini hisoblang.
47. Og’zi berk idishda 42 g azot bilan 4 g vodorod aralashtirildi. Aralashmadagi gazlarning hajmiy ulushini hisoblang.
48. Og’zi berk idishda 56 g azot, 6 g vodorod va 60 g argon aralashtirildi. Aralashmadagi gazlarning hajmiy ulushini hisoblang.
49. Og’zi berk idishda 1mol azot, 67,2 l (n.sh) vodorod va 20 g argon aralashtirildi. Aralashmadagi gazlarning hajmiy ulushini hisoblang.
50. Havo tarkibida kislorodning hajmiy ulushi 20% va qolgani azot bo’lsa, havo tarkibida kislorodning massa ulushini hisoblang.
51. Azot, argon va CO 2 dan iborat aralashmada gazlarning hajmiy ulushi mos ravishda 20%, 30% va 50% ga teng bo’lsa, ularning massa ulushini hisoblang.
52. Azot, argon va CO 2 dan iborat aralashmada gazlarning massa ulushi mos ravishda 20%, 30% va 50% ga teng bo’lsa, ularning hajmiy ulushini hisoblang.
53. Massalari teng bo’lgan vodorod,azot va uglerod(IV) oksid aralashmasidagi gazlarning hajmiy ulushini hisoblang.
54. Hajmiy ulushi 10% vodorod, 10% kislorod va azotdan iborat 40 ml gazlar aralashmasi portlatildi.Portlashdan keyingi oddiy moddalar aralashmasining hajmi (ml,n.sh.) va tarkibini (%) aniqlang.
55. Vodorod va kisloroddan iborat 200 ml gazlar aralashmasi portlatilgandan keyin,yonishga yordam beradigan 20 ml gaz ortib qoldi.Boshlang’ich aralashmadagi gazlarning hajmiy ulushlarini (%) aniqlang.
56. Qaysi gazlarning aralashmasi 5,6 l (n.sh.) hajmni egallaydi? 1) 0,2 mol kislorod; 2) 0,1 mol vodorod ; 3) 0,3 mol azot; 4) 0,3 mol vodorod; 5) 0,05 mol kislorod; 6) 0,22 mol azot; 7) 0,1mol azot.
57. 7 l kislorodga 8 l azot aralashtirilgan. Aralashmaning n.sh. dagi og’irligini (g) aniqlang?
58. 28 l ammiak va kislorod aralashmasi katalizator ishtirokida reaksiyaga kirishdi. Bunda 6 l kislorod ortib qoldi. Boshlang’ich aralashmadagi kislorodning hajmini (l) aniqlang.
59. Vodorod va azotdan iborataralashmada azotning hajmiy ulushi 11,7%, vodorodning hajmiy ulushi 88,3% bo’lsa, gazlarning aralashmadagi massa ulushlarini aniqlang. (%)
60. Tarkibida 20% azot va 40% dan kislorod va geliy bo’lgan aralashmaning 22,4 m 3 miqdorining massasini (kg) hisoblang.
61. Massa jihatdan tarkibi 25,3% uglerod (IV) oksid, 40,2% azot va 34,5% argondan tashkil topgan aralashmadagi tarkibiy qismlarning hajmiy ulushlarini hisoblang.
62. Teng hajmdagi geliy bilan kislorod aralashmasining o’rtacha molyar massasini toping.
63. Teng massadagi geliy bilan kislorod aralashmasining o’rtacha molyar massasini toping.
64. Hajmiy ulushi 25% kislorod va 75% ozon bo’lgan aralashmani o’rtacha molyar massasini toping.
65. Massa ulushi 25% kislorod va 75% ozon bo’lgan aralashmani o’rtacha molyar massasini toping.
66. Tarkibi hajm bo’yicha 60% karbonat angidrid, 20% azot va 20% argondan iborat gazlar aralashmasining o’rtacha molekulyar massasi qancha bo’ladi?
67. Tarkibida 20 hajm kislorod, 30 hajm azot va 50 hajm geliy bo’lgan gazlar aralashmasining molyar massasini hisoblang.
68. Massa jihatdan tarkibi 25,3% uglerod (IV) oksid, 40,2% azot va 34,5% argondan tashkil topgan aralashmaning o’rtacha molekulyar massasi qancha bo’ladi?
69. Hajm bo’yicha 60% CH 4 , 30% C 2 H 6 , 10% C 3 H 8 dan iborat gazlar aralashmasining o’rtacha nisbiy molekulyar massasini hisoblang.
70. Havodan og’ir gazlar aralashmasini toping. 1) havo va kislorod; 2) nam havo; 3) havo va azot (I) oksid; 4) havo va uglerod (IV) oksid; 5) uglerod (II) oksid va azot
71. Vodorod va azotdan iborat aralashmadagi vodorodning hajmiy ulushi 80% bo’lsa, 38 g shunday aralashmadagi azotning massasini (g) hisoblang.
72. Kislorodning hajmiy ulushi 20% bo’lgan vodorod va kisloroddan iborat 27 g aralashma portlatilgandan so’ng ortib qolgan gaz va uning massasini (g) aniqlang.
73. Havo tarkibida kislorodning hajmiy ulushi 20% va qolgani azot bo’lsa, havoning o’rtacha
molyar massasini toping.

7-dars. Ideal gaz qonunlari.