1. Boyitish va uning turlari. Termik ishlov berish turlari

foydali qazilmalar
deyiladi. Ular tabiiy holda va tegishli ravishda qayta ishlangan holda ishlatilishi 
mumkin. Sifat va miqdor jihatidan xalq ho’jaligida ishlatishga yaroqli yer qa’ridagi 
mineral moddalarning to’plangan joyi 
foydali qazilma konlari
deyiladi. Mavjud 
texnik sharoitda qazib olinishi maqsadga muvofiq konlar sanoat konlari deyiladi. 

---

Foydali qazilmani qazib olish va boyitish texnikasi o’sishi bilan sanoat konlari 
hisoblanmagan konlar ham sanoat konlari kategoriyasiga o’tishi mumkin. Muhim 
ahamiyatga ega foydali qazilmalar sanoat tarmog’ida ishlatilishiga qarab 3 ta asosiy 
guruhga bo’linadi: rudali, noruda va yonilg’i. Metal yoki uning birikmalarini ajratib 
olish texnologik jihatdan mumkin va iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq 
minerallar agregati 
ruda 
deyiladi. Masalan, temir, marganets, rux, molibden, 
volfram va h.k. rudalari. Mineral hom-ashyoning sifatiga qarab rudalar boy (yuqori 
navli), oddiy (o’rtacha sifatli) va kambag’al (past navli) rudalarga bo’linadi. Tabiiy 
kimyoviy reaktsiyalar asosida hosil bo’lgan tabiiy kimyoviy birikmalar 
minerallar 
deyiladi. Minerallar kimyoviy tarkibiga qarab sinflarga bo’linadi, ularning 
asosiylariga quyidagilar kiradi:
1. Тug’ma (sof) elementlar;
2. Sulfidlar (metallarning oltingugurt bilan birikmasi 
3. Oksidlar (metallar va ba’zi elementlarning kislorod bilan birikmalari) 
4. Silikatlar (metallarning kremniy va kislorod bilan birikmalari)
5. Alyumosilikatlar (alyuminiy saqlovchi silikatlar). 
Rudadan xalq xo’jaligida ishlatish maqsadida ajratib olinadigan minerallar 
qimmatbaho yoki 
foydali minerallar
deyiladi. Sanoat qimmatiga ega bo’lmagan 
minerallar puch tog’ jinslari deyiladi. Minerallarning bunday bo’linishi shartlidir, 
chunki bitta mineralning o’zi ayrim sharoitda qimmatbaho, boshqa sharoitda esa 
puch tog’ jinsi bo’lishi mumkin. Masalan, kvarts oltinli rudalarda puch tog’ jinsi, 
keramika sanoati uchun esa qimmatbaho komponent hisoblanadi. Mahsulotni 
kompleks ravishda ishlatilishining ortishi puch tog’ jinslari minerallarining sonini 
kamayishiga olib keladi. Foydali qazilma konlari tub va sochma konlarga bo’linadi.