1-боб. Бухгалтерия ҳисобининг концепциялари ва тамойиллари

3-масала: ТМЗларни соф сотиш қиймати бўйича баҳолаш
АВС компанияси ўзининг тижорат фаолиятини ҳисобот даврида унинг эгалари томонидан киритилган 500000 сўм капитали билан бошлади. Компания 1000 бирлик товар - моддий захираларни 100000 сўмга сотиб олди, етказиб бериш (фрахт) сарфлари 10000 сўмни ташкил этди. Йил давомида АВС компанияси 750 дона товарни ҳар бирини 150 сўмдан сотди. Йил охирида АВС ихтиёрида 250 дона ТМЗ бор эди, улардан 50 таси шикастланган эди. Шикастланган бирликларнинг ҳар бирини 25 сўмдан, қолган 200 таси 110 сўмдан сотилиши мумкин.

1. 
   Йил охирида ТМЗ қолдиқлари балансда қандай сумма бўйича ҳисобга олинади ?
   
2. 
   Ушбу операция бўйича шикастланган товарлар сотилишининг молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисоботга таъсирини аниқланг?
   

Биринчи бўлимга жавоб:
ТМЗ бирлигининг таннархи:
100.000 сўм + 10.000 сўм =110.000 сўм /1.000= 110сўм
Сотишнинг соф қиймати:

• 
  шикастланган маҳсулотлар - донаси 25 сўмдан
  
• 
  шикастланмаган маҳсулотлар - донаси 150 сўмдан
  

Балансда ТМЗлар таннарх ва сотишнинг соф қийматидан энг кичик қиймат бўйича акс эттирилади:
Шикастланган маҳсулотлар 50 х 25 сўм = 1 250 сўм
Шикастланмаган маҳсулотлар 200 х 110 сўм = 22 000 сўм
Жами ТМЗ қолдиқлари 23_250 сўм
Иккинчи бўлимга жавоб:
Сотувдан келган даромад 750 х 150сўм = 112500сўм
Сотилган маҳсулотларнинг таннархи 750 х 110 сўм = ( 82 500 сўм )
Соф сотиш қиймати 50 х 25 сўм = 1 250 сўм
Таннарх 50 х 110 = (5 500 сўм)
Шикастланган маҳсулотлардан курилган зарар ( 4 250 сўм)
Сотишдан олинган ялпи фойда ( 112 500 сўм - 82 500 сўм - 4 250 сўм ) - 25 750 сўм
4-масала: ТМЗларнинг соф сотиш қиймати бўйича баҳоланиши ва келажакда сотишнинг соф қийматини кўтарилиши.
Юқорида кўрсатилган мисолни ТМЗларнинг сотишнинг соф қийматининг 120 сўмгача кейнги кўтарилиши шароитида акс эттиринг
Сотишнинг соф қиймати 120 сўм
Таннарх 110сўм
Таннарх ва сотишнинг соф қийматидан энг кам қиймат бўйича баҳолашдан келиб чиққан ҳолда,ТМЗларнинг янги баланс қиймати - 110 сўм. Бошқа барча товарлар сотилган.
Сотишдан олинган соф тушум 250 х 150сўм = 37 500 сўм
Сотилган маҳсулотлар таннархи 250 х 110сўм = (27 500 сўм)
Олдин харажат деб тан олинган, сотишнинг соф қийматигача ҳисобдан чиқариш натижаси: Сотишнинг соф қиймати 50 х 110сўм= 5 500 сўм
Қайта баҳолашгача бўлган баланс қиймати 50 х 25 сўм = (1 250 сўм)
Қайта баҳолаш натижаси4250
Сотишдан олинган ялпи фойда (37 500 сўм - 27 500 сўм + 4 250 сўм) = 14 250 сўм
Демак, агар олдин қайта баҳоланган ТМЗларнинг қиймати ошган бўлса, уларни, таннархдан кўп бўлмаган ҳолда, қайта баҳолаш зарур.