1. Atom tuzilishi

10.Kimyoviy muvozanat.Le shateyle prinsipi.
Kimyoviy muvozanat holatiga reaksiyaga kirishayotgan moddalarning konsentratsiyasi, temperatura, gazsimon moddalar uchun esa bosim ham ta’sir etadi. Bu parametrlardan bittasi o‘zgarganda muvozanat buziladi va reaksiyaga kirishayotgan barcha moddalarning konsentratsiyasi yangi muvozanat qaror topguniga qadar o‘zgaraveradi, bu muvozanat konsentratsiyalarning boshqa qiymatlarida qaror topadi. Reaksiya sistemasining bir muvozanat holatidan boshqasiga o‘tishi kimyoviy muvozanatning siljishi (yoki surilishi) deyiladi. Ko‘p sonli tadqiqotlar kimyoviy muvozanatning siljishi
Le Shatelye prinsipi deb ataladigan quyidagi qoidaga muvofiq ro‘y berishini tasdiqlagan. Kimyoviy muvozanat holatida turgan sistemada tashqi sharoitlardan biri (temperatura, bosim yoki konsentratsiya) o‘zgartirilsa, muvozanat tashqi ta’sirni kamaytiruvchi reaksiya tomoniga siljiydi. Masalan, sulfat kislota ishlab chiqarishda oltingugurt (IV) oksidni oksidlab, oltingugurt (VI) oksid olish talab etiladi. Bu reaksiya ekzotermik va qaytar reaksiyadir 2SO2+O2 ═2SO3+ Q. Temperatura oshirilganda muvozanat endotermik reaksiya tomoniga siljiydi: 2SO3 € 2SO2+O2– Q. Shuning uchun oltingugurt (VI) oksidning gazlar aralashmasidagi massasi kamayadi. Muvozanatning siljishiga bosimning ta’sirini aniqlash uchun tenglamaning chap va o‘ng qismlaridagi molekulalar sonini hisoblab chiqish kerak. Keltirilgan misolda tenglamaning chap qismida uchta, o‘ng qismida esa ikkita molekula bor. Bosimning oshirilishi molekulalar soni kamayadigan jarayonga yordam berganligi uchun ushbu holda muvozanat reaksiya mahsuloti hosil bo‘lishi tomoniga siljiydi. Ravshanki, bosimning kamayishi muvozanatni boshlang‘ich moddalar tomoniga siljitadi. Shuni ta’kidlab o‘tish kerakki, barcha katalizatorlar to‘g‘ri reaksiyaning ham, teskari reaksiyaning ham tezligini bir xilda oshiradi va shu sababli muvozanatning siljishiga ta’sir etmaydi, muvozanatning tezroq qaror topishiga yordam beradi, xolos. Muvozanatni istalgan yo‘nalishda siljitish Le Shatelye prinsiðiga asoslangan bo‘lib, kimyoda katta rol o‘ynaydi. Ammiak sintez qilish va sanoatdagi boshqa ko‘pgina jarayonlar muvozanatni olinadigan mahsulot unumdorligi katta bo‘ladigan tomonga siljitish usullarini tatbiq etish tufayli amalga oshirilgan.