1-amaliy mashg‘ulot mavzu: avtomobil transportida iqtisodiy-matematik usullarni qo‘llab yechiladigan masalalar

5-AMALIY MASHG‘ULOT
MAVZU: YALPI YUKLARNI TASHISHNI MARSHRUTLASHTIRISH.
Ishning maqsadi: Yalpi yuklarni tashishda ratsional marshrutlar tuzish.
Ishni bajarish tartibi:
1. Iqtisodiy-matematik usullardan foydalanib yuksiz qatnovlar optimal rejasini tuzish.
2. Yukli va yuksiz qatnovlar qo‘shma rejasini tuzish.
3. Yuk tashish marshrutlarini tuzish.
Qo‘shma reja asosida optimal marshrutlarni aniqlash
Topilgan yuksiz qatnovlar optimal rejasi va berilgan yuk tashish rejasi bo‘yicha marshrutlar sxemasini tuzish ikki xil yo‘l bilan amalga oshirilishi mumkin:
1) Yuksiz va yukli qatnovlar rejalari (matritsalari) asosida marshrut tuzish;
2) Bog‘lanishlar tablitsasi asosida marshrut tuzish.
Birinchi xolda topilgan yuksiz qatnovlar optimal rejasi berilgan yukli qatnovlar rejasi bilan qo‘shiladi. 10.7 - jadvalda ko‘shma reja keltirilgan, bunda berilgan yukli qatnovlar rejasiga tegishli sonlar qalin shriftda kvadrat qavs ichida yoziladi. Mana shu ko‘shma rejadan (matritsadan) foydalanib marshrut sxemalari tuzib olinadi.
Marshrut sxemasi quyidagi qoidalarga asosan tuziladi,
• Agar biror katakda yukli va yuksiz qatnovlar rejalariga tegishli sonlar bo‘lsa, bu mayatnik marshrutdan dalolat beradi, Bu katakdagi sonlarning kichigi marshrutda tashiladigan yuk miqdorini belgilaydi. Masalan. A₁B₁ katakda ikki kiymat bor: 350 yuksiz qatnovlardagi avtotonna va 1300 tashilishi lozim bo‘lgan yuk miqdori. Demak, bu marshrut bo‘yicha A₁ dan B₁ ga 350 t yuk tashiladi va B₁ dan A₁ ga esa yuksiz qaytiladi. Keyingi tahlilda bu marshrutda foydalangan yukli va yuksiz qatnovlar tonnalari chiqarib tashlanadi.
• Aylanma marshrutlar sxemalari quyidagicha topiladi. Yukli qatnov tonnalari joylashgan biror katakdan boshlab, yopiq kontur ko‘riladi. Konturning uchlari ketma-ket yukli va yuksiz qatnov tonnalari joylashgan kataklardan o‘tishi kerak. Kontur uchlaridagi kataklar qiymatlarining eng kichigi shu kontur belgilaydigan aylanma marshrutda tashiladigan yuk miqdorini belgilaydi. Masalan, 10.7- jadvalda aylanma marshrut konturi ko‘rsatilgan bo‘lib, bu marshrut quyidagi punktlardan o‘tadi: A₁B₁, B₁A₄, A₄B₅, B₅A₃, A₃B₄, B₄A₄, A₄B₆, B₆A₁, Bu marshrutlardagi har bir yukli qatnovda tashish hajmi 250 t. Bu marshrutning sxemasi va tashiladigan yuklar miqdori 10.4-rasmda ko‘rsatilgan.