1-amaliy mashg‘ulot mavzu: avtomobil transportida iqtisodiy-matematik usullarni qo‘llab yechiladigan masalalar

1) bitta tutashgan manzilga yo‘lovchilarni yoki bir turdagi yuklarni turli liniyalarda (jo‘natuvchilardan) tashib kiritish;
2) bitta tutashgan manzildan yo‘lovchilarni yoki bir turdagi yuklarni turli liniyalarda (qabul qiluvchilarga) tashib chiqarish;
3) bitta TMga (dan) bir turdagi yuklarni yoki yo‘lovchilarni bir qancha liniyalarda tashib kiritish va chiqarish;
4) bitta TMga bir necha turdagi yuklarni bir qancha liniyalarda tashib kiritish va chiqarish:
5) bitta jo‘natuvchi yoki qabul qiluvchi yoki jo‘natuvchi va qabul qiluvchi TMga turli AVni qisman, yaʼni maʼlum guruxlar ichida o‘zaro almashtirish sharoitida tashish xizmatini ko‘rsatish
Tutashma manzilga(dan) yuk olib kiruvchi (chiqaruvchi) liniyalardagi tashish hajmlari Q_j(i € J) mazkur manzilning tashishga hajmi Q_u ga bo‘lgan ehtayojiga qarab aniqlanadi. Xar bir j - liniyadagi tashish hajmi Q_j mazkur liniyada tashishga jalb etilgan barcha i - turdagi avtomobillar soni X_ij va ularni xar birini ish unumdorligi Q_ij parametrlariga bog‘liq ravishda X_ij Q_ij ko‘paytmalar yig‘indisi ko‘rinishida aniqlanadi, yaʼni

Shunday qilib tutashma manzilga(dan) olib kiriladigan (chiqiladigan) yuk tashish hajmi Q_i unga biriktirilgan J liniyalar to‘plamida tashiladigan Q_j hajmlar yig‘indisidan iborat bo‘ladi, yaʼni

Endi u-TMga tashish xizmati ko‘rsatish bo‘yicha jalb etilayotgan avtotransporg vositalari parki ∑Х_ij korxonada mavjud va shu maqsad uchun ajratilgan avtomobillar soni A_i dan oshmasligi lozimlishni hisobga olsak. unda tashish hizmatini bajarishdagi asosiy balans-tenglik munosabatlari quyidagilardan iborat bo‘ladi:
u- TM ga tashiladigan yuk hajmi Q_u belgilangan Q_u^min Q_u^max oraliqda bo‘lishi;
har j - liniyadagi yuk tashish hajmi Q_j uni jo‘natish (qabul qilish) imkoniyatlari Q_j^min Q_j^max dan oshmasligi va
tashish hizmati ajratilgan avtomobillar parki A_i ni jalb etgan holda amalga oshirilishi lozim bo‘ladi. Matematik jihatdan mazkur talablar quyidagicha ifodalanadi:

Taʼkidlash lozimki yuqorida keltirilgan guruxlashtirishga muvofiq bayon etilayotgan 2) holatda. yaʼni bitta TMdan yo‘lovchilarni yoki bir xil yukni turli liniyalarda qabul qiluvchilarga tashib chiqarish masalasi xam formal jihatdan yuqoridagi model ko‘rinishida ifodalanadi.
Endi navbatdagi 3 xolatni, yaʼni bitta TMga bir xil yuklar yoki yo‘lovchilarni bir qancha liniyalarda tashib kiritish va ayni paytda undan maʼlum yuk va yo‘lovchilarni tashib chiqarish jarayonini ko‘rib chiqaylik. Bunday holat uchun tegishli balans-tengliklarni quyidagi usullarda shakllantirish mumkin:
•tutashma manzil shartli ravishda ikkita alohida manzilga 1) yuklar (yo‘lovchilar) olib kiriluvchi va 2) olib chiqariluvchi manzillarga bo‘linadi va xar bir manzil uchun tegishli balans-tenglamalar shakllantiriladi;
•tashish liniyalari to‘plami (J) da alohida yuk (yo‘lovchi)lar tashib kiritish (J₃) va chiqarish (J_B) lokal to‘plamchalarni ajratish va kuyidagi balans shakillantiruvchi parametrlarni Q_u3^min Q_ij^max kiritiluvchi va Q_u^min Q_u^max chiqariluvchi yuk (yo‘lovchi)lar bo‘yicha tashish hajmini mumkin bo‘lgan maksimal va minimal qiymatlarini aniqlash.
Masala yuqorida aytilgan birinchi usulda qo‘yilganda maʼlum bir qo‘shimcha qiyinchiliklar vujudga keladi. Masalan, shartli ravishda 2 taga aylantirilgan yagona masalani xar biri uchun ekspluatatsiya qilinayotgan avtomobillar sonini aniqlash lozim va hokazo.
Ikkinchi usulda yondashilganda masalani balans-tenglamalari quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:

Agar tutashma manzil bir necha xil yuklarni jo‘natish yoki qabul qilish yoki bir paytda jo‘natish va qabul qilish bilan shug‘ullansa, unda yuqorida bayon etilgan guruxlashtirishdagi 4-holat yuzaga keladi. Mazkur holat uchun tashish xizmati modelini shakillantirishda quyidagi to‘plam, lokal to‘plamcha va parametrlarni kiritish lozim bo‘ladi:
• L- tashiladigan yuklari xillari (nomlari) to‘plami bo‘lib, unda
L₃ tashib kiritiladigan va L_B chiqarilgan lokal to‘plamlar ajratilgan
bunda {L_B U L₃} = L bo‘ladi;
•J - tashish liniyalari to‘plami berilgan va unda xar bir yuk uchun J₁₃ tashib kiritiluvchi va J_jB chiqariluvchi liniyalari local to‘plamchalari ajratilgan, {J₁₃ U J_jB} = J₁, l= { L₃ U L_B },
• xar l-nomli yuk uchun u - TMga tashib kiritiladigan va chiqariladigan yuk tashish hajmlarining minimal ( Q_u13^max , Q_ulB^min ) va maksimal qiymatlari ( Q_u13^max , Q_ulB^max )
Yuqorida kiritilgan belgilashlar asosida 4-holat uchun tashish xizmati ko‘rsatish modelining asosiy balans-cheklashlari quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:


Yuqoridagi taqsimlash masalalarida avtotransport vositalari barcha liniyalarda Xar xil yuklarni tashish xizmatiga jalb etilishi mumkin deb hisoblangan edi. Boshqacha aytganda turli tipdagi avtotransport vositalari turli liniyalar bo‘ylab xar xil yuklar tashishda o‘zaro to‘la almashtirilishi mumkin.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________