1-amaliy mashg’ulot. Ekologik ta’lim-tarbiya-Biosfertani saqlab qolishning muhim omili. Mashg’ulotning maqsadi

Mavzuni mustaxkamlash uchun topshiriqlar:

1. 
   Mamlakatda ekologik vaziyatni o’rganish uchun ma’lum mintaqalarga ajratishning ahamiyati qanday?
   
2. 
   Qaysi sabablarga ko’ra ekologik mintaqalarga ajratiladi?
   

16 – amaliy: Qulay va noqulay ekologik muammolar.
Mashg’ulotning maqsadi: Ekologik nuqtai nazardan hududlarni qulay, noqulay va juda noqulay ekologik sharoitdagi mintaqalarga ajratiladi.Bunday mintaqalarda antropogen ta’sirni zudlik bilan chegaralash muhim, kechiktirib bo’lmas vazifa ekanligini tushunish.
Mashg’ulotning mazmuni: Tabiiy holdagi landshaft mintaqasi 44,1 ming. kv. kilometr, yoki 79,4 foiz. Xo’jalik uchun jadal foydalanish mumkin bo’lgan mintaqa 48,3 ming kv. km., yoki 10,8 foiz hududni tshkil etadi. Samarqand va Jizzax viloyatlari hududida noqulay, nisbatan qulay (cheklangan) va qulay hisoblangan tabiiy muhit mintaqalari qabul qilingan chegara qiymatlariga to’g’ri keluvchi mintaqalarga aqjratilgan.
Ekologik nuqtai-nazardan qulay sharoit deb hisoblangan mintaqaga: qo’riqxonalar hududlari, o’rmonchilik, Urgut, Samarqand va Qo’shrobod tog’ o’rmonlari, Baxmal, Zomin, Jizzax, Forish tumanlaridagi tog’li joylar kiradi. Bu joylarda qo’riqxonalar va o’rmon xo’jaliklarining mavjudligi sababli ob-havoga, suv havzalari, yer ustki qatlamiga insonning ta’siri ancha kam.
Ekologik cheklangan noqulay sharoitdagi mintaqani tog’oldi tumanlari, adirlar va odam ta’sirida nisbatan kamroq o’zgartirilgan hududlar tashkil qiladi. Bunga Samarqand viloyatining Qo’robod tumani, Urgut tumani, Jizzax viloyatining Baxmal tumanining bir qismi, Zomin, Jizzax, G’allaorol hamda Arnasoy pasttekisligi atrofidagi Forish tumani kiradi. Atmosferada chang miqdori haddan tashqari ko’p, suv miqdori favqulodda cheklangan. Tuproq nurash jarayoniga uchragan bo’lib, u xalq xo’jaligiga katta zarar yetkazadi.
Juda noqulay ekologik sharoit, ushbu mintaqa qishloq xo’jaligiga moslashgan sug’oriladigan maydonlardan iborat bo’lib, unda sanoat markazlari ham joylashgan. Shuning uchun mintaqada tabiiy muhitni ifloslantriradigan manbalar ko’p bo’lganligi sababli ularning zararli ta’sirini oldini olish chora-tadbirlarini ishlab chiqish lozim.
- Oqdaryo, Qoradaryo quyi oqimidagi Narpay va Kattaqo’rg’on tumanlarining yer osti suvi yuqori darajada ifloslangan;
- Kattaqo’rg’on suv omborining g’arbiy qismida suvni himoya qilish maqsadida ekilgan o’rmonga Kimyoviy moddalarning zararli ta’siri bor;
- Pastdarg’om tumanining bir qismida Samarqand Superfosfat zavodining ta’siri tufayli joyning havosi va suv manbalari zaharlangan;
Jonboy va Samarqand tumanining bir qismi, Zarafshon davlat qo’riqxonasi atrofida chiqindilar va oqova suvlar ta’sirida Ekologik muammolar yuzaga kelgan.