1. «Aholi statistikasi» fanini nimani o’rganadi?

15. Aholi tabiiy harakati ko’rsatkichlari qanda aniqlanadi?
Aholi sonining tug’ilish va o’limlar hisobiga o’zgarishini aholining tabiiy harakati deb ataladi. Aholining tabiiy harakatiga ta’sir etuvchi ko’rsatkichlar qatoriga aholi nikohdan o’tish va ajralish ham kiradi.Aholi sonini o’zgarishni ifodalashda mutloq va nisbiy sonlar yordamida olib boriladi. Nisbiy sonlar o`lchov birligi koeffitsiyent protsent va promilleda hisoblanadi. Aholning tabiiy harakatining asosiy ko`rsatkichi aholining tug’lish darajasi hisoblanadi. Tug’ilish darajasi –turli xil ko`rsatkichlar yordamida o’rganiladi, ya’ni tug’ulishning umumiy, maxsus, xususiy va tug’ilishning yig’indi (summarniy) koeffitsentlari asosida o’rganiladi. Umumiy tug’ilish koeffitsenti har 1000 aholiga nisbatan tug’ilgan bolalar sonini ifodalaydi va quyidagi formula yordamida aniqlanadi.

Bu yerda: KTug’- tug’ilishning umumiy koeffitsenti. A tug’–tug’ilgan aholi soni A- aholining o’rtacha soni


16. Aholining demografik yuklama ko’rsatkichlari deganda nimani tushunasiz?
Aholining yosh tarkibini iqtisodiy baholash nihoyatda muhim, sababi aholining iqtisodiy farovonligi mehnatga qobilyatli yoshdagi ishdagi band bo’lgan aholining sonei bilan bog’liq. Shunga ko’ra mehnatga layoqatli yoshdagi aholiga tushadigan yuklamani o’rganish lozim. Demografik yuklama har ming nafar mehnat resurslariga nisbatan (15-59 yoshdagilar), 15-55 yoshdagi aholiga to’g’ri keladigan bolalar, qariyalar soniga nisbati bilan ifodalanadi:

17. Aholining kelajakdagi sonini prognozlash qanday amalga oshiriladi?
Makroiqtisodiyotning bo’lajak istiqbolini oldindan rejalashtirish, eng avvalo, aholining kelgusida o’zgarishini istiqbolini aniqlashdan boshlanadi. Aholining istiqbolda ko’payishini begilash: kelgusida shakillanadigan demografik tarkibiy o’zgarishlarni aniqlash; hududiy miqyosida aholining tabiiy ko’payishi va migratsiya ko’lamini tahmin qilish; mehnat tarkibiy o’zgarishini oldindan athlil qilishdan iboratdir. Aholining istiqboldagi sonini hisoblash global va yoshini siljitish usullari yordamida hisoblash mumkin. Global usulda hisoblashda aholining yil boshidagi sonini (A0), tabiiy o’zgarishi (Kto’) yoki umumiy o’zgarishi koeffitsentlari boshlang’ich ma’lumot vazifasini bajaradi. Buni quyidagi formula yordamida aniqlanadi.

bu yerda A1 va A0-aholining joriy yil oxiridagi va keyingi yil boshidagi soni; Kto'-tabiiy o’zgarish (yoki umumiy o’zgarish) koeffitsiyentlari.
Bu usul aholining istiqboldagi sonini hisoblashda qo’l kelsada, lekin ularni yosh jihatdan alohida-alohida hisoblash imkonini bermaydi. Yoshni siljitish usulida aholining perspektiv soni quyidagi formula yordamida aniqlanadi.

bu erda: ix - x yoshgacha yashashi mumkin bo’lgan aholi soni; Px - x+1 yoshgacha yashashi mumkin bo’lgan ehtimollik; ix+1 – yoshgacha yashashi mumkin bo’lgan aholi soni.