1. 4-ma’ruza. Osi etalon modeli. Reja: osi pog‟onasining tarixi

OSI modeli pog’onalari, ularning vazifasi
. 4.1-rasmda yettita o‟zaro ishlash 
pog‟onasiga ega bo‟lgan 
OSI modeli
keltirilgan. Model amaliy, taqdim etish, seans, 
transport, tarmoqli, kanal va fizik o‟zaro ishlash pog‟onalaridan iborat.

---

60 
OSI modeli faqat operasion tizim, tizim utilitlari va tizim apparat vositalari 
ishlatadigan o‟zaro aloqa tizimi vositalarini bayon etadi. Model kompyuterning 
o‟zida tizim vositalari asosida har xil o‟zaro ishlash protokollariga ega bo‟lishi 
mumkin bo‟lgan oxirgi foydalanuvchilarning amaliy masalalarni o‟zaro ishlash 
vositalariga ega emas. Aynan, dasturchilar uchun amaliy dasturiy interfeys 
(Application Program Interface, API) taqdim etiladi.
A bog‟lama (1-nchi kompyuter) va V bog‟lama (2-nchi kompyuter) orasida 
o‟zaro ishlash qoidalarini ko‟rib chiqamiz. 
1-nchi kompyuterning A holati amaliy pog‟onaga (7) so‟rov bilan, masalan, 
faylli xizmatga (TCP/IP stekdagi FTP protokol) murojaat qiladi. Bu so‟rov asosida 
amaliy pog‟onaning dasturiy ta‟minoti standart formatdagi xabarni shakllantiradi va 
uni keyingi past taqdim etish (6) pog‟onasiga yo‟naltiradi. Taqdim etish protokoli 7 
pog‟ona xabari sarlavhasidan olingan axborot asosida talab qilingan harakatlarni 
bajaradi va olingan xabarga o‟zining xizmat axboroti-taqdim etish pog‟onasi 
sarlavhasini qo‟shadi, unda V mashinaning (2-nchi kompyuteri) 6 taqdim etish 
pog‟onasi protokoli uchun ko‟rsatma mavjud. Natijada olingan xabar past 5 seans 
pog‟onasiga uzatiladi, u o‟z navbatida 6 pog‟ona ko‟rsatmasini bajaradi va xabarga 
o‟zining sarlavhasini qo‟shadi (protokollarni ba‟zi ishlatilishlarida barcha 
pog‟onalarga sarlavhadan tashqari, tugash bitlari ham qo‟shiladi). Xabar eng past 
fizik pog‟onaga yetganda, u aloqa liniyadan manzil bo‟yicha kompyuterga xabar 
uzatadi. Bu momentga kelib xabar barcha pog‟onalar sarlavhalariga ega bo‟ladi. 
Fizik pog‟ona apparaturasi xabarni 1-nchi kompyuterning chiqish interfeysiga 
joylashtiradi va u aloqa kanali bo‟yicha 2-nchi kompyuterga jo‟natiladi. 2-nchi 
kompyuter o‟zining fizik pog‟onasiga olib, uni 2-nchi yuqori pog‟onaga va keyin 
barcha pog‟onalarga o‟tkazadi. Har bir pog‟ona o‟z pog‟onasining sarlavhasini tahlil 
qiladi va qayta ishlaydi, mos vazifalarni (funksiyalarni) bajaradi, bu sarlavhani 
chiqarib tashlaydi va yuqorida joylashgan pog‟onaga xabarni uzatadi. Jarayon teskari 
tartibda boradi, jo‟natish manzili kompyuter xabarlarini jo‟natuvchi kompyuter 
o‟xshash pog‟onalaridagi kabi harakat iyerarxiyasining har bir qadamida zarur. 
Shunday qilib, har bir o‟zaro ishlaydigan kompyuterlarning bitta pog‟onalari 
to‟g‟ridan – to‟g‟ri ishlamaydi, ular pastdagi pog‟onalar protokollari orqali aloqa 
qiladi. Aloqa kanali bo‟yicha to‟g‟ridan – to‟g‟ri faqat fizik pog‟onalar o‟zaro 
ishlaydilar. 
Uzatiladigan ma‟lumotlarning protokol birliklariga (Protocol Data Unit, PDU) 
xabar, paket, deytagramma, segmentlar kiradi. 

---

61 
Alohida pog‟onalarning o‟zaro ishlash tartibi va vazifalarini atroflicha ko‟rib 
chiqamiz. 

---

62 
1 компьютер
2 компьютер
А 
илова 
В
илова 
API 
API 
хабар 
хабар 
Протоколлар 
Амалий 
поғона 
Тақдим 
этиш 
Сеанс 
Тармоқ 
Транспорт 
Канал 
Физик 
Сарлавҳа 
Сарлавҳа 
Тармоқ бўйича узатиш 
1 
1 
2 
2 
3 
3 
4 
4 
5 
5 
6 
6 
7 
7 
7 
7 
7 
7 
7 
7 
7 
7 
7 
7 
7 
7 
6 
6 
6 
6 
6 
6 
6 
6 
6 
6 
6 
5 
5 
5 
5 
4 
4 
5 
5 
4 
4 
3 
3 
5 
4 
3 
2 
5 
4 
3 
2 
2.2.1-rasm. OSI ochiq tizimlarning o’zaro aloqa modeli 
7 
6 
5 
4 
3 
2 
1 
7 
6 
5 
4 
3 
2 
Хабар 
Маълумотлар 
Хизмат ахборотли 
сарлавҳа 

---

63