1. 4-ma’ruza. Osi etalon modeli. Reja: osi pog‟onasining tarixi

Tarmoq pog’onasi
. Bu pog‟ona bir necha tarmoqlarni birlashtiradigan yagona 
transport tarmog‟ini tashkil etish uchun xizmat qiladi, mos texnologiya esa 
tarmoqlararo o‟zaro ishlash (internet working) texnologiyasi deyiladi. Turli 
texnologiyalar (Ethernet, Token Ring, ATM, Frame Relay) bo‟yicha qurilgan 
kompyuter tarmoqlari o‟zlarining istalgan foydalanuvchilari orasida faqat o‟z 
tarmog‟i chegarasida bog‟lanadi, ularda boshqa tarmoqlarga ma‟lumotlarni uzatish 
imkoniyati ko‟zda tutilmagan. Hatto MAS-manzillashtirishning yagona tizimi 
bo‟lganda ham bu texnologiyalar bir-birlarida ishlatiladigan kadrlar formatlari va 
protokollarning ishlash mantiqi bilan farq qiladi. Ya‟ni, lokal va global tarmoqlar 
orasida farq katta.
Turli texnologiyalardagi tarmoqlar orasida ma‟lumotlarning uzatilishini 
ta‟minlash uchun tarmoq pog‟onasida ishlay oladigan qo‟shimcha vositalar kerak. 
Tarmoq pog‟onasi vazifalarini (OSI modelning 3-nchi pog‟onasi) bir emas, 
marshrutizatorlar qo‟llaniladigan tarmoq pog‟ona protokollar guruhidan foydalanib 
ishlatiladi, marshrutizatorning vazifalaridan biri tarmoqlarni fizik ulash hisoblanadi. 
Marshrutizator o‟z dasturiy ta‟minotiga ega, tarmoqlarni ulash uchun bir necha 
tarmoq interfeysli maxsus apparatura hisoblanadi. Marshrutizatorning vazifasini 
kompyuter dasturi bajarishi mumkin (Unix va Windows operasion tizimlari 
marshrutlashtirish dasturiy moduliga ega). 
4.2-rasmda turli Ethernet, Token Ring, Frame Relay, FDDI va ATM 
texnologiyalarning komponentlaridan iborat tarkibiy tarmoqning strukturasi 
keltirilgan. Tarmoq pog‟onasi vazifasini bajaradigan bog‟lovchi element 
marshrutizator (shtrixlangan) hisoblanadi.
Uzatish uchun ma‟lumotlar tarmoq pog‟onasiga transport pog‟onasidan 
beriladi. Bu ma‟lumotlar sarlavha bilan birga PDU-paketni tashkil etadi. Tarmoq 

---

65 
pog‟onasi paketining sarlavhasi tarkibiy tarmoqqa kiradigan tarmoqlar kanal 
pog‟onalar kadrlari formatiga bog‟liq emas. Tarmoq pog‟onasidagi paketning 
sarlavhasida xizmat axboroti bilan bir qatorda bu paketni yuborish manzili kiritilgan 
bo‟lib, bu tarmoq yoki global manzillar bo‟lishi mumkin. Ya‟ni paket ikkita: MAS-1 
kanal pog‟ona manzili va NET-A1 tarmoq pog‟onasi manziliga ega bo‟ladi (A 
kompyuteri). Bu Ethernet tarmoq manzillari hisoblanadi. Shunga o‟xshash V 
kompyuter joylashgan ATM tarmoqda paketning harakatlanish marshruti tarmoqning 
NET-A2 manzili va virtual kanallarning ID1, ID2 manzillari bilan aniqlanadi. 
Marshrutning o‟zi paket o‟tishi kerak bo‟lgan tarmoqlar, ya‟ni yo‟lda joylashgan 
marshrutizatorlararo ketma-ketligi orqali tavsiflanadi. 
A kompyuterdan V kompyuterga ma‟lumotlarni uzatish uchun bir necha 
marshrutlar tanlanishi mumkin. Marshrutni tanlash marshrutlashtirish jadvaliga 
asoslanadi (ilgari yoritilgan kommutasiya jadvaliga o‟xshash), shuning uchun 
marshrutni aniqlashda tarmoq pog‟onasi kanal pog‟onaga murojaat qiladi, butun yo‟l 
bir marshrutizatordan ikkinchi marshrutizatorgacha bo‟lgan bo‟laklarga ajratiladi, 
bunda har bir harakatlanish bo‟lagi alohida tarmoq orqali yo‟lga mos keladi. 

---

66 
Navbatdagi tarmoq orqali paketni yetkazish uchun keyingi marshrutizator 
portining kanal manzilini kadrning sarlavhasida ko‟rsatish bilan kanal 
texnologiyasiga mos paketni tarmoq pog‟onasi kadrning ma‟lumotlar maydoniga 
joylashtiradi. Tarmoq o‟zining kanal texnologiyasidan foydalanib paketni berilgan 
А компьютер 
МАС-1 
NET-A1 
Ethernet 
Token 
Ring 
FDDI 
ATM 
ID1,ID2 
NET-A2 
В компьютер
2.2.2-расм. Маршрутизаторлар орқали таркибий тармоқни ташкил этиш 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Маршрутлаш жадвали 
Frame 
Relay 

---

67 
manzilga yetkazadi. Marshurtizator kadrni olib undan paketni ajratadi, uni keyingi 
harakatlanish bo‟lagi kanal pog‟onasining yangi kadriga transportirovka qilish uchun 
uzatadi.
Shuni aytish mumkinki, turli texnologiyalar bo‟yicha qurilgan tarkibiy 
tarmoqlar orqali paketlarni uzatishda tarmoq pog‟onasi tarkibiy tarmoqlarning 
birgalikda ishlashini tashkil etadigan koordinator vazifasini bajaradi.