|
1.5.4. Podshipniklar
Podshipniklar
aylanadigan vallar va o‘qlarning tayanchi hisoblanadi. Ishqalanish
turiga qarab, ular dumalab ishqalanish va sirpanib ishqalanish podshipniklariga bo‘linadi
(1.23, 1.24 va 1.25 - rasmlar).
Dumalash podshipniklari ichki va tashqi tayanch xalkalardan iborat bo‘lib,
halqalarda turli shakldagi zoldirlar yoki roliklar dumalaydigan yo‘lchalar bo‘ladi.
Podshipniklarning normal ishlashini ta’minlash uchun zoldirlar va roliklar separatorlar
yordamida yo‘lchalar bo‘ylab bir tekis taqsimlanadi va yo‘naltiriladi. Ba’zi podshipniklarda
separatorlar bo‘lmaydi. Dumalash podshipniklarida ishqalanish kuchlarining momenti juda
kam bo‘ladi, kamrok qiziydi, moy kam sarf bo‘ladi, ixcham, xizmat ko‘rsatish qulay va
sodda.
Podshipnik halqalari tuzilishi jnhatidan berk (1.23- rasm, б) va ochiq turlarga
bo‘linadi. Rolnkli podshipniklar qisqa silindrik rolikli (1.23-rasm,
д,ж,з),
uzun rolikli,
bochkasimon rolikli (1.23-rasm,
ж),
konussimon rolikli (1.23-rasm, e) va ignasimon rolikli
(uzun kichik diametrli) qilib tayyorlanadi. Dumalash yo‘lchalarn soniga qarab bir va ikki
qatorli (1.23-rasm,
г,ж)
va ko‘p qatorli (1.23- rasm, з) bo‘ladi.
Kup qatorli podshipniklarda zoldirlar yoki roliklar shaxmat tartibida joylashtiriladi.
Podshipniklar o‘zi qabul qiladigan kuchniig yo‘nalishi bo‘yicha radial, radial-tirak
(1.23-rasm,
6,e)
va tirak (1.23-rasm,
в)
podshipniklarga bo‘linadi. Bir qatorli (1.23-rasm,
a,
л)
va o‘z-o‘zidan o‘rnashuvchi ko‘p qatorli (1.23-rasm, г,
ж, з)
zoldirli hamda rolikli
podshipniklar eng ko‘p tarqalgan, ular radial va uncha katta bo‘lmagan o‘qliy kuchlarni
qabul qiladi. O‘z-o‘zidan o‘rnashadigan tirak podshipniklar (1.23-rasm, в) faqat o‘qi
kuchlarni kabul qiladi. Radial-tirak va o‘z- o‘zidan o‘rnashadigan (1.23-rasm,
б, e)
bir
qatorli zoldirli va rolikli podshipniklar radial va bir tomonga yo‘nalgan o‘qi kuchlarni qabul
qiladi.
1.23-rasm. Dumalab ishqalanish podshipniklari.
Zoldirli podshipniklar kichik va o‘rtacha kuch bilan ishlaydigan uzatmalarda, rolikli
podshipniklar esa katta kuch bilan ishlaydigan uzatmalarda qo‘llaniladi, chunki ularning
kuch qabul qilish qobiliyati zoldirli podshipniklarnikiga qaraganda ikki baravar ko‘p. Biroq,
rolikli podshipniklar katta aylanishlar soniga ega bo‘lgan joylarda yomon ishlaydi. Ular
uchun joiz aylanishlar soni zoldirli podshipniklarnikiga qaraganda ikki baravar kam.
Podshipniklar ularga ta’sir etuvchi kuchlar kattaligiga qarab tanlanadi. Ularga ta’sir
etuvchi kuchlar esa o‘zgarmas, o‘zgaruvchan, zarbiy hamda o‘qi va radial bo‘lishi mumkin.
Shuningdek, podshnpniklarning yuklanish sharoitlari ham turlicha bo‘ladi va shunga ko‘ra
ish paytida ularning ichki yoki tashqi halqalari aylanadigan bo‘ladi.
Sirpanish podshipniklari (1.24-rasm) umumiy holda korpus
2
va uning ichiga
o‘rnatilgan vkladish 1 dan iborat bo‘lib, unga o‘q yoki valning sapfasi tayanib turadi.
Podshipnik ish sirtlarining shakli val sapfasining shakliga mos keladi. Podshipnik korpuslari
cho‘yandan va kamdan-kam hollarda po‘latdan tayyorlanadi. Vkladishlar antifriksion
materiallar — babbit, qurg‘oshinli bronza, cho‘yan, metall-keramika, plastmassa va boshqa
materiallardan tayyorlanadi, bularni po‘lat, cho‘yan yoki bronzadan tayyorlangan asoslarga
quyiladi yoki ularga suyuqlantirib qoplanadi. Ta’sir qiladigan kuchlarning yo‘nalishiga
qarab podshipniklar radial, radial-tirak va tirak podshipniklarga bo‘linadi. O‘q yoki val
podshipnikda aylanganda uning sapfasi podshipnikning ichki yuzasi buylab sirpanadi.
Ishqalanish, yeyilish, qizishni kamaytirish va foydali ish koeffitsientini oshirish uchun
ishqalanuvchi yuzalar moylanadi.
1.24-rasm. Sirpanib ishqalanish podshipniklari.
1.25-rasm.Sharikli va rolikli podshipniklar.
Tuzilishi jihatidan sirpanish podshipniklari ajralmaydigan va ajraladigan turlarga
bo‘linadi. Birinchn tur podshipniklar (1.24-rasm,
a)
vtulka ko‘rinishida tayyorlanadi va
ularni vintlar yordamida ajralmaydigan qilib mahkamlanadi yoki presslab qo‘yiladi.
Ajraladigan podshipniklarda (1.24-rasm, б), odatda, ikkita vkladish o‘rnatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
