1-§. Zoologiya fani va uning vazifalari

15-§. Ikki pallali va boshoyoqli mollyuskalar sinfi
Ikki pallali mollyuskalar dengiz va chuchuk suvlarda tarqalgan. Ularning boshi bo‘lmaydi. Yon tomondan yassilashgan gavdasi tana va ponasimon oyoq bo‘limlaridan iborat. Ulardan baqachanoq tuzilishi bilan tanishib chiqamiz.
Yashash muhiti va tashqi tuzilishi. Baqachanoq tinch oqadigan daryolar va sayoz ko‘llar tubidagi loy yoki qumga tanasining yarmigacha ko‘milib yashaydi. Chig‘anog‘i tuxumsimon, uzunligi 10–15 sm, oldingi tomoni to‘mtoq, keyingi tomoni esa suyri shaklida (32-rasm, A). Chig‘anoq pallalari orqa tomondan elastik paylar yordamida tutashgan. Qorin tomonining oldingi qismida chig‘anoqlar orasidagi tirqishdan muskulli ponasimon oyog‘i chiqib turadi. Mollyuska harakat qilganda oyog‘ini chig‘anoqdan chiqarib, suv tubiga tiraydi va tanasini oyog‘i tomonga tortib oladi. Ana shu tarzda harakatlanganda baqachanoq bir soatda atigi 20–30 sm yo‘l bosadi. Baqachanoq chig‘anog‘ining sirti muguz moddadan iborat, ichki yuzasi har xil rangda tovlanadigan sadaf bilan qoplangan. Chig‘anoq pallalarining ichki yuzasida bir juft yopuvchi muskullar joylashgan. Bu muskullar qisqarganida pallalar yopiladi. Muskullar bo‘shashganda esa orqa tomondagi elastik paylar tortilib, chig‘anoq pallalari ochiladi. Chig‘anoq keyingi uchining yuqori va pastki tomonida tirqishsimon ikkita teshik – sifon bo‘ladi. Pastki kirish sifoni orqali mantiya bo‘shlig‘iga suv kirib, ustki chiqarish sifoni orqali chiqib ketadi. Chiqarish sifoniga orqa chiqarish, ayirish va jinsiy organlarining teshiklari ochiladi.
Oziqlanishi. Og‘iz teshigi oyoqning asosida joylashgan. Kirish sifoni orqali mantiya bo‘shlig‘iga suv bilan birga organik zarralar, sodda hayvonlar va boshqa mikroskopik jonivorlar kiradi. Og‘iz oldida joylashgan ikki juft paypaslagichlari oziqni tutib qoladi va hazm qilish sistemasiga yo‘naltiradi.
Nafas olish sistemasi. Nafas olish organi – jabralar oyog‘ining ikki yonidagi mantiya bo‘shlig‘ida joylashgan (32-rasm, B). Jabralarning sirtida va mantiya pardasida joylashgan kiprikchalarning harakati tufayli suv mantiya bo‘shlig‘iga kiradi va jabralarni yuvib, chiqarish sifoni orqali chiqib ketadi. Suvda erigan kislorod jabralarga o‘tadi, jabralardan esa karbonat angidrid suvga ajralib chiqadi. Kislorod jabradan qon oqimi bilan hamma organlarga tarqaladi. Qon aylanish, ayirish va nerv sistemalari suv shillig‘inikiga o‘xshash. Tanasidagi uch juft nerv tugunlari nerv tolalari yordamida o‘zaro tutashgan. Maxsus sezgi organlari bo‘lmaydi.