1-§. Zoologiya fani va uning vazifalari

Qon aylanish sistemasi. Mollyuska yuragi tanasining orqa tomonida joylashgan, u yurak oldi bo‘lmasi va yurak qorinchasidan iborat (30-rasm). Yurak kameralari galma-galdan qisqarib, qonni tomirlarga haydaydi. Qon tomirlarning uchi ochiq bo‘lib, qon ulardan ichki organlar oralig‘iga quyiladi. Bu yerda kislorodni to‘qimalarga berib, karbonat angidrid bilan boyiydi. Shundan so‘ng tomirlar orqali o‘pkaga keladi. O‘pkada kislorod bilan to‘yingan qon yurakoldi bo‘lmasiga quyiladi. Oziq moddalar ham qon orqali to‘qimalarga tashiladi. Shunday qilib, mollyuskalar qon tomirlari ochiq qon aylanish sistemasini hosil qiladi.
Ayirish sistemasi. Chuchuk suv shillig‘ining tasmaga o‘xshash yagona buyragi tuzilishi yomg‘ir chuvalchangi ayirish organiga o‘xshaydi. Buyrakning voronkasimon kengaygan uchi yurakoldi bo‘lmasiga, ikkinchi uchi esa mantiya chetiga ochiladi.
Nerv sistemasi. Suv shillig‘ining tanasida bir necha juft nerv tugunlari joylashgan. Bu tugunlardan mollyuskalarning hamma organlariga nervlar chiqadi.
Ko‘payishi. Suv shillig‘i – germafrodit hayvon. U uzun shilimshiq ip ichiga tizimcha shaklida juda ko‘p tuxum qo‘yadi. Tizimchasi suv o‘tlariga ilakishib qoladi. Tuxumlardan nozik chig‘anoqli kichik mollyuskalar rivojlanadi.
Qorinoyoqli mollyuskalarning xilma-xilligi. Qorinoyoqli mollyuskalar yer yuzida keng tarqalgan, 100 000 ga yaqin turi bor. Ular ayniqsa, dengizlarda xilma-xil bo‘ladi. Chuchuk suvlarda uchraydigan kichik shilliq jigar qurtining oraliq xo‘jayini hisoblanadi. Yalang‘och shilliqlar va tok shillig‘i (31-rasm) quruqlikda yashaydi. Tok shillig‘i, har xil yalang‘och shilliqlar o‘simliklarning yashil qismi bilan oziqlanib, ekinlarga katta ziyon keltiradi. O‘zbekiston hududida yalang‘och shilliqlar va bedapoya shillig‘i, suv havzalarida har xil suv shilliqlari uchraydi.
Savol va topshiriqlar.
1. Qorinoyoqlilar tashqi tuzilishi xususiyatlari nimadan iborat?
2. Chuchuk suv shillig‘ining hazm qilish sistemasi qanday tuzilgan?
3. Chuchuk suv shillig‘i qanday hafas oladi?
4. Suv shillig‘ining qon aylanish sistemasi qanday tuzilgan?
5. Suv shillig‘ining ayirish sistemasi qanday tuzilgan?
6. Suv shillig‘i qanday ko‘payadi?
7. Qorinoyoqlilar qanday ahamiyatga ega?