1- mavzu.“Мehmonxona xo’jaligi marketingi” fanining predmeti, maqsadi va vazifalari

4. Turistik korxonalari raqiblarining marketing tadqiqoti

Raqobat bu ma’lum sohada bir xil maqsadga erishish uchun ayrim yuridik yoki jismoniy shaxslar (raqib)lar o’rtasidagi kurash.

Raqobat kurashiga turizm sohasida ko’pgina omillar o’z ta’sirini o’tkazadi.
1. Raqib firmalar soni ko’paysa va ular o’lcham hamda imkoniyatlar nuqtai nazaridan nisbatan mutanosib bo’lsa, kurash kuchayadi.
2. Agar turmahsulotga bo’lgan talab asta-sekin o’sib borsa, raqobat kuchayib boradi. (Bozor tez rivojlansa, kurash susayadi. Chunki hammaga o’rin etadi, aksincha, bozor o’sishi susaysa, korxonalar bozor ulushi uchun kurash boshlaydi).
3. Turistik bozoridagi raqobat kuchayishi ruy beradi, chunki turistlik xizmatlarga talab mavsumiy o’zgarishlarga buysinadi, shu tufayli firmalar, odatda narxni pasaytirishga va sotish hajmini oshirish maqsadida, boshqa harakatlardan foydalanadi.
4. Agar turistik mahsulotlar etarlicha tabaqalashgan bo’lmasa, raqobat kuchayadi.
5. Raqobat qo’llaniladigan amallar samarasiga muvofiq holda kuchayadi: ularning samarasi qanchalik yuqori bo’lsa, boshqa firmalar ham unga intilib, harakatga kirishadi. Bu erda raqiblar harakat tezligini va raqiblarning harakatini to’g’ri baholash uchun ularning salohiyati to’g’risida axborotni o’rganish katta ahamiyatga ega bo’ladi. Agar raqiblar asta-sekin yoki umuman harakat qilmasa, firma vaqtdan yutadi, raqiblar bunga bardosh bera olmaydilar. Bunday bilimga ega bo’lish strategik harakatlardan salohiyatli samara olishda afzallik yaratadi.
6. Agar tarmoqdan chiqish raqobatni davom ettirishga nisbatan qimmat bo’lsa, raqobat kuchayadi: chiqish uchun to’siqlar qancha yuqori bo’lsa, shunchalik firmalar bozorda qolishga va imkoniyati boricha foyda kam bo’lsa ham raqobat kurashida qatnashishga harakat qiladilar.
Raqiblar marketing tadqiqotlarini uchta asosiy bosqichga bo’lish mumkin:
1. Raqobat muhitni marketing tadqiqotlari: raqobat kuchlarni tuzilishi va harakatning tahlili.
Turistlik bozorda raqobat tafsiloti faqat o’ziga xos bo’lishiga qaramasdan, barcha bozorlarda raqobat kurinishlari umumiylikka ega. Bu holat har xil bozorlarda aniqlagan qonunlarni turistlik bozorda qo’llashga imkon beradi.
Eng harakatchan raqobat tarmoqdagi turistlik korxonalar – ulgurji va chakana turoperatorlar va turagentliklar o’rtasida ko’zatiladi. Bugungi kunda raqobat darajasi yuqori. Rasmiy hisob-kitoblarga qaraganda, O’zbekistonda 500 dan ko’p turfirmalar faoliyat yuritmoqda (norasmiy turistlik korxonalarni hisobga olmagan holda). Ular mijoz uchun kurashadi, xizmat ko’rsatish sifatida faol raqobat ruy beradi, kompaniyalar, odatda, turmahsulot narxini pasaytirish maqsadida tannarx asosida ishlashadi. Ommaviy turizmni asosiy yo’nalishlarida bozor egallab olingan, buning uchun ham o’zlashtirib olingan bozorga turkorxonaning chiqishi juda qiyin. Shu bilan birga, ayrim holatlardan tashqari, turmahsulotni o’ta ketgan tabaqalashgan yoki noyob deb aytib bo’lmaydi. Mijozlarning savdo markasiga bo’lgan betaraflik haligacha juda past, 10 doll. tejash maqsadida mijoz kompaniyani almashtirishga tayyor. Ilg’or joyni egallash uchun firma katta mablag’larga (foyda me’yoriga nisbatan), shu jumladan obruyni oshiruvchi reklamaga muhtoj.

	O’rinbosar tovarlar tomonidan raqobat
Turxizmatlarni etkazib beruvchilarning raqobat quvvati		Tarmoqdagi turistlik korxonalar o’rtasidagi raqobat			Iste’molchilar (turistlar)ning raqobat quvvati
	Boshqa tarmoqlar tashkilotlar tomonidan raqobat

5- Rasm. Tarmoqda raqobatni ifodalovchi beshta kuch