1 – Mavzu: Neft va uni qayta ishlash mahsulotlari. Neftni qayta ishlashning asosiy usullari. Reja

1.2-rasm. 
Neftni qayta ishlash qurilmasining sxemasi: 
1-trubalipech; 2-bug‘latish kolonnasi; 3-rektifikatsiya kolonnasi; 
4-yordamchi kolonna; 5- sovutgich. 
Pech mazut yoki gaz yordamida qizdiriladi. Truboprovoddan neft to‘xtovsiz 
o'tib turadi va 320 - 350 °C gacha qizdirilib bug’ va suyuqlik aralashmasi holida 
rektifikatsiyalash kolonnasi (minora) ga tushadi. 
Natijada uning tarkibidagi uglevodorodlar qaynash haroratiga qarab 
fraksiyalarga ajratiladi. Fraksiya deb, neftni ma’lum harorat oralig‘ida 
qaynaydigan bo’lagiga aytiladi. 
Haydash jarayoni bir marta, ko‘p marta va sekin-asta bug‘latish yo’li bilan 
amalga oshirilishi mumkin. Bir marta bug’latishda isitish berilgan haroratgacha 

---

olib boriladi va bug’ sistemadan chiqmasdan turib, suyuq faza bilan aralashgan 
holda saqlanadi. Bu usulda (1.3-rasm) neft nasos 4 orqali issiqlik almashtirgich 1 
ga, so’ngra neft tindirgichlariga yuboriladi. U yerda suv va loydan tozalanib 2, 
pech 3 orqali rektifikatsion kolonna 5 ga yuboriladi. 
1.3
 
- rasm. Bir marta bug‘latishli neftni haydash qurilmasi: 
1-issiqlik almashtirgich; 2- suv va loy ajratgich; 3-pech; 4- nasos; 
5-rektifikatsion kolonna (minora) 
Neftni haydash yoki rektifikatsiya qilish maxsus rektifikatsiya minoralarida 
olib boriladi. Bu minoralar balandligi 35-40 m gacha bo‘lib, ularning ichida bir 
necha qator gorizontal joylashgan teshikli to‘siqlar - tarelkalari bo'ladi. 
Rektifikatsion kolonnalar neft yoki neft mahsulotlari fraksiyalarining qaynash 
haroratlariga qarab ajratish uchun ishlatiladi. 
Neftni haydash jarayonida eng yengil neft mahsulotlari rektifikatsiya 
minorasining yuqori qismidan olinsa, pastga qarab yaqinlashgan sari og‘irroq neft 
mahsulotlari ajratib olinadi. 
Ajratib olish jarayoni «rektifikatsiya» deb yuritiladi yoki boshqacha qilib 
aytganda rektifikatsiya - suyuq moddalarning aralashmalarini qaynash harorati 
bilan bir-biridan farq qiladigan fraksiyalarga ajratishdir. Neft maxsus pechlarda 
qizdirilganida avval undan qaynash harorati pastroq bo‘lgan uglevodorodlar, 
harorat ko'tarilganidan keyin esa qaynash harorati yuqoriroq bo'lgan 
uglevodorodlar bug’lanadi. Bunda ajralib chiqqan bug’lar sovitiladi, suyuqlikka 
aylantiriladi va distillatlar (qaynash haroratlari yaqin bo’lgan fraksiyalar) 
yig‘iladi. 
Rektifikatsion kolonnaga (1.4 – rasm) xomashyo kerakli haroratgacha 
isitilib, bug’ va suyuqlik aralashmasi holida beriladi. 

---