1- mavzu: Natural sonlarning o`qilishi va yozilishi



Download 0,77 Mb.
bet1/5
Sana31.12.2021
Hajmi0,77 Mb.
#221414
  1   2   3   4   5
Bog'liq
1- kitob





  1. Mavzu: Natural sonlarning o'qilishi va yozilishi.

  1. Son deganda nimani tushunasiz?

Raqamlardan tashkil topgan ifoda son deyiladi Sonlarga misol:

  1. 736 uch xonali son bu son 7, 3, 6 raqamlaridan tuzilgan

  2. 28l5 to'rt xonali son bu son 2, 8, l, 5 raqamlaridan tuzilgan

  3. 64905 besh xonali son bu son 6, 4, 9, 0, 5 raqamlaridan tuzilgan

  4. 56 ikki xonali son bu son 5 , 6 raqamlaridan tuzilgan

  1. Natural son deganda nimani tushunasiz?

Sanashda ishlatiladigan sonlar natural sonlar deyiladi.

Natural sonlarga misol: 15, 22, 1067, 89072, ...



  1. Sonlarni yozishda qo'llaniladigan raqamlar qaysilar Sonlarni yozishda qo'llaniladigan raqamlar quyidagilar;

  1. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 bular arab raqamlari deyiladi. (ular o'nta)

  1. 0 natural sonlar qatoriga kiradimi?

  1. natural son emas , lekin u natural sonlarni yozishda ishlatiladigan raqam.

  1. Eng kichik natural son qaysi Eng kichik natural son l.

Eng katta natural son mavjud emas .

  1. Ko'p xonali natural sonlarni o'qish va yozishning qanday usulini bilasiz ? Ko'p xonali natural sonlarni sinflarga ajratib o'qish usuli.

Sonlar sinflarga ajratilsa ularni o'qish va yozish qulay bo'ladi.

  1. Sinf nomlarini ayting?

  • Sinf nomlari :

l. Birlar

l 0 3

9. Septillionlar

1



0

2. Minglar

lO. Oktalonlar

l027

3. Millionlar

lO6

ll. Nonalonlar

0

0

4. Milliardlar

lO9

l2. Dekalonlar

io33

5. Trillionlar

l0l2

l3. Endekalonlar

io36

6. Kvadrillionlar

l0l5

l4. Dodekalonlar

lO39

7. Kvintillionlar

l0l8

l5. Gugol

0

0

l0

8. Sekstillionlar

l02l

l6. Asankxeya

l0l40




  1. Ko'p xonali sonlarni qanday qilib sinflarga ajratiladi? Biror sonni sinflarga ajratib ko'rsating. Sonni sinflarga ajratish uchun sonning yozuvidagi raqamlarni o'ngdan chapga qarab guruhlanadi. Har bir guruhda uchtadan raqam bo'ladi. Bu guruhlar sinflar deb ataladi.

Misol : 48 203 360 034 008 000 590 060 478 sonini sinflarga ajrataylik .

Sonlarni sinflarga ajratish o'ngdan chapga qarab bajariladi.

Sonlar chapdan o'ngga qarab o'qiladi.

9) Eng kichik besh xonali va eng katta to'rt xonali natural sonlarni yozing

l0)Berilgan natural sonni xona birliklari yig'indisi shaklida yozing ?

2983 = 2 • 1000 + 9 • 100 + 8 • 10 + 3 • 1= 2000 + 900 + 80 + 3



Mashqlar







№ 1 Sonlarni o'qing







1. 421306704

11.

316002010007000100

2. 2631022003

12.

806000000003039

3. 435200441103

13.

45005008060208003

4. 314800003000

14.

3000003045403070

5. 1001001001

15.

805704806030000003

6. 48000600205

16 .

43078000706000012000

7. 5350082510

17 .

960083000000001000003

8. 600004030002

18.

347005000100010008

9. 50500304000

19.

428000000002060030000

10. 23500078905673

20 .

6000000358020692046200

№ 2. Raqamlar bilan yozing:



  1. to'rt million uch yuz ikki ming yetti;

  2. olti milliard uch million sakson besh;

  3. o'n bir million ikki ming olti;

  4. sakson bir milliard ikki million sakkiz;

  5. oltmish to'rt milliard ellik to'rt million sakson sakkiz.

№ 3. Raqamlar bilan yozing:

  1. to'rt yuz qirq to'qqiz ming besh yuz ellik;

  2. yetti million sakkiz yuz ming sakson besh;

  3. to'rt million olti ming o'n ikki.

  4. to'qqiz kvadrillion sakson besh ming olti

  5. o'n ikki trillion sakkiz million o'n besh

  6. uch yuz sakkiz kvadrillion to'rt trillion oltmish ming

  7. ellik kvintillion sakkiz million bir yuz besh

№ 4. Raqamlar bilan yozing:

  1. 3 mln 75 ming; 3) 43 mlrd 863 mln 302 ming;

  2. 67 mlrd 5 ming 4) 8 mlrd 23 mln;

№ 5. Quyidagi sonlarni xona birliklari yig'indisi ko'rinishida yozing:

  1. 2536; 2)217478; 3)3543936; 4)3981245; 5)4567305.

№ 6. Bir xil raqamlar bilan yoziladigan olti xonali sonlarning barchasini yozing va ularni o'qing.

№ 7.


1)

eng kichik uch xonali sonni yozing;

3)

eng

katta

to'rt

xonali

sonni yozing;

2)

eng kichik olti xonali sonni yozing;

4)

eng

katta

olti

xonali

sonni vozing.

№ 8.


  1. 7 raqami ishtirok etgan barcha ikki xonali sonlarni yozib chiqing.

  2. 9 raqami ishtirok etgan ikki xonali sonlar nechta ?

  3. Dastlabki 100 ta natural sonni yozganda 0 raqami necha marta qatnashadi

  4. Barcha ikki xonali natural sonlarni yozganda 8 raqami necha marta takrorlanadi?

  1. Mavzu: Ko'p xonali natural sonlarni qo'shish, ayirish, ko'paytirish va bo'lish.

  1. Ko'p xonali sonlarni qo'shishning ustun usuli deganda nimani tushunasiz?

Ko'p xonali sonlarni tagma-tag yozib yig'indini hisoblash usuli qo'shishning ustun usuli deyiladi.

Yig'indini hisoblashning ustun usuliga misol

4100987 508721

+ 468 + 78096

4101455 586817


  1. Ko'p xonali sonlarni ayirishning ustun usuli deganda nimani tushunasiz?

Ko'p xonali sonlarni tagma-tag yozib ayirmani hisoblash usuli ayirishning ustun usuli deyiladi. Ayirmani hisoblashning ustun usuliga misol

_ 4100987 _ 6508721



579 78096

4100408 6430625



  1. Son 0 ga ko'paytirilsa qanday natija olinadi ?

  • Har qanday son 0 ga ko'paytirilsa 0 hosil bo'ladi Masalan: 5 • 0 = 0: 27 • 0 = 0: 0 • 3 = 0: 0 • 98 = 0

  1. Son 1 ga ko'paytirilsa qanday natija olinadi ?

  • Har qanday son 1 ga ko'paytirilsa shu sonning o'zi hosil bo'ladi Masalan: 15 • 1 = 15: 23 • 1 = 23: b 40 = 40: b 87 = 87

  1. Sonlarni 10 ga, 100 ga, 1000 ga,.... Ko'paytirish qanday bo'ladi ?

  • Har qanday son 10 ga, 100 ga, 1000 ga,.... ko'paytirilsa shu sonning oxiriga 1 ta, 2 ta, 3ta, .... Nollar qo'yiladi.

Misol: 683 • 10 = 6830 ; 683 • 100 = 68300 ; 683 • 1000 = 683000 ;

  1. Son 1 ga bo'linsa qanday natija olinadi ?

  • Har qanday son 1 ga bo'linsa shu sonning o'zi hosil bo'ladi

Masalan: 15 : 1 = 15: 23 : 1 = 23: 40 : 1 = 40:

  1. Son 0 ga bo'linsa qanday natija olinadi ?

  • Nolga bo' lish mumkin emas

№ 1. Qo'shing:


    1. 100680803992+ 810698112;

    2. 135792468+ 864201357
    5738831014 + 3232711884;

  2. 123498765 + 876501234;

№ 2 Ayirmani toping


    1. 106202601413 - 33555660546;

    2. 639500870403 - 876039103
    93634003000 - 7569405302;

  2. 21517181194 - 406503083;

№ 3 Ayiring.


    1. 26495338 dan 207454 ni;

    2. 11831548 dan 8037064 ni;

    3. 101101101 dan 323469 ni

    1. 632-587+16521

    2. (7857+2459)-2197

    3. (9506+4675)-2075

    4. 7509-(4134+2405)
    4867 dan 986 ni;

  2. 103432 dan 73504 ni;

  3. 459604 dan 217317 ni;

№ 4. Hisoblang

  1. 400506+31534-13534

  2. (184+359)-239

  3. (423+812)-304

  4. (7432-5397)-257




  1. 40-700

  2. 50-800

  3. 8000-600

  4. 300-7500

  1. 75-110-800

  2. 450-30-200

  3. 130-500-200

  4. 150-540-200

  1. 500-320-600

  2. 2500-600-40

  3. 1250-450-400

  4. 160-250-120





1) 48:2

12) 842:2

23) 72:6

34) 640:8

45) 784:4

2) 36:3

13) 369:3

24) 96: 8

35) 270:3

46) 630:5

3) 48:4

14) 488:4

25) 56:4

36) 75:5

47) 855:3

4) 1856:4

15) 61384:8

26) 19284:6

37) 26120:8

48) 5536:8

5) 3234:7

16) 134542:2

27) 25016:4

38) 894:3

49) 4655:5

6) 38576:4

17) 247932:3

28) 24948:7

39) 980:4

50)10703:7

7) 39258:6

18) 37284:4

29) 43668:9

40) 10572:4

51) 20881:7

8) 55488:6

19) 80080:8

30) 748915:5

41) 772:4

52)7812:6

9) 18992:8

20) 29571:3

31) 96180:2

42) 3295:5

53)8012:4

10) 74196:4

21)27063:9

32) 693:3

43) 4884:6

54) 7620:4

11) 1000 : 5

22) 5628 : 7

33) 4437 : 9

44) 31507:7

55) 5424:6




№ 8. Bo'lish amalini bajaring:










1) 782 : 23;

3) 2121 : 21;

5) 8729 : 43;

7) 9840 :123;

9) 30780 : 76.

2) 1218:42

4) 23023:23;

6) 22680:56;

8) 4914 : 273;

10) 13072 : 43

№ 9 Bo'linmani hisoblang



  1. 42535 : 47; 5) 214652 : 206; 9) 3909984 : 3856;

  2. 324720 : 36; 6) 113625 : 375; 10) 1021020 : 7293;

  3. 26122 : 37; 7) 238392 : 473; 11) 1769482 : 3497;

  4. 2362340:58; 8) 131242 : 311; 12) 14516608 : 4826;

№ 10 Bo'lishning xususiy hollaridan foydalanib hisoblang.

  1. 90000 : 360; 5) 4260600 : 5400; 9) 130848 : 232

  2. 595000 : 1700; 6) 1876800 : 4800; 10) 162174 : 537

  3. 7290000 : 1800; 7) 120000 : 4000; 11) 852600 : 2030

  4. 5848000 : 172000; 8) 3710000 : 3500. 12) 12186450 : 3009

  1. Mavzu:. NATURAL SONLAR USTIDA TO'RT AMALGA DOIR MASHQLAR

  1. Natural sonlar ustida ishlatiladigan amallar qaysilar?

qo'shish ; ayirish; ko'paytirish va bo'lish

  1. Birinchi bosqich va ikkinchi bosqich amallarini ayting

Qo'shish va ayirish—birinchi bosqich amallari, ko'paytirish va bo'lish esa ikkinchi bosqich amallari deyiladi

Bir necha amallar ishtirok etgan mashqlarni yechishda . amallarni bajarish tartibiga rioya qilish zarur. Amallarni bajarish tartibi quyidagi qoidalar asosida bo'ladi:



  1. Amallarni bajarish tartibining 1.1 Qoida sini ayting ?

  1. Qoida Agar ifoda faqat birinchi bosqich amallaridan iborat bo'lib, qavslar ishtirok etmasa, ular yozilish tartibida—chapdan o'ngga ketma-ket bajariladi:

1 2 3

Misol 8 - 3 + 5 + 10= 20;



  1. Amallarni bajarish tartibining 1.2 Qoidasini ayting ?

  1. Qoida Agar ifoda faqat ikkinchi bosqich amallaridan iborat bo'lib, qavslar ishtirok etmasa, ular yozilish tartibida—chapdan o'ngga ketma-ket bajariladi

  1. 2 3 4

Misol 7 • 8 : 2 : 4 • 5 = 35

  1. Amallarni bajarish tartibining 2 Qoidasini ayting ?

2 Qoida Agar ifodada ham birinchi, ham ikkinchi bosqich amallari ishtirok etib, qavslar bo'lmasa, u holda oldin ikkinchi bosqich amallari bajariladi . Songra birinchi bosqich amallari bajariladi:

3 1 4 2 5



  1. Misol: 15 + 48 : 6 - 52 : 26 + 3 =

= 15 + 8 - 2 + 3 = 20

  1. 4 2 5 3

  1. Misol 7 • 9 - 12 : 3 + 12 : 12 =

= 63 - 4 + 1 = 60

  1. Amallarni bajarish tartibining 3. Qoidasini ayting ?

3. Qoida Agar ifodada qavslar mavjud bo'lsa, avval qavslar ichidagi amallar birinchi va ikkinchi qoida larga asoslanib bajariladi. So'ngra shu qoida larga ko'ra boshqa amallar bajariladi:

  1. Misol:

5 3 6 4 1 2

12 15 + 48 : 6 — 3 • (52:26 + 3) =

5 3 6 4 2

= 12 15 + 48 : 6 — 3 • ( 2 + 3) =

5 3 6 4

= 1215 +48 : 6 — 3 • 5 =



5 6

= 1215 + 8 — 15 = 1208



  1. 1 3 5 4


2-Mi sol. (790 —17472:84) • 64 + 54 • 903

2 3 5 4

= (790 — 208 ) • 64 + 54 • 903

3 5 4

= 582 • 64 + 54 • 903 =

5

= 37248 + 48762 = 86010.

№ 1. Amallarni bajaring:

1) 12 • 2 + 48 : 4;

4) 81 : 9 + 15 • 4;

2) 70 • 10 - 10 • 55;

5) ((144 : 4) : 9) : 2 + 5;

3) 100 + 99 • 100;

6) (48 : 12 + 64 : 4) : 5.




№ 3. Amallarni bajaring:







1) 16 - 8 : 4 + 2 • 4

3) 30 - 18 : 6 + 8 • 4

5) 54 + 36 : 6 - 5 • 9

2) 12 - 6 : 3 - 16 : 8

4) 18 - 9 : 3 + 2^ 4

6) 18 + 12: 2 - 5 • 3




34.

№ 2. Amallarni bajaring:

  1. 19 • 43 - 118; 3) 7048 + 207 • 6;

  2. 299320:28 - 8432; 4) 318 • 27 + 29138

  1. 728 - 27

  2. 486 + 26

15;

63;



№ 4. Amallarni bajaring:


    1. (42 - 6) • (4 + 32) : 4

    2. (42 - 6) • (4 + 32 : 4)
    42 - (6 • 4 + 32 : 4)

  2. (42 - 6) • 4 + 32 : 4

№ 5 Amallar tartibini belgilang va ularni bajaring:


    1. (45 • 284 - 203 • 45 - 405) : 405 - 6;

    2. ((312 : 13 + 27 • 8) : 10 + 97) : 11;

    3. (17-92 + 34-4) : 85 + (48-18 - 48-9) : 24
    3080 - (9658 + 2027): 615;

  2. 30200 - (34 • (296 - 2850 : 475) + 140) в;

  3. 9959 + (18^27 + 906 : (3983 - 3832)) : 12;


№ 6 Amallar tartibini belgilang va ularni bajaring:

  1. 34-8 - 1218:(1866 - 24-27) 5) (7380 + 309 • 28) : 32 + 4356 : (3902 - 2813)

  2. 68-3 + 6048:(7974 - 86-81) 6) (5145 : 15 + 945 : 45) • 3 - ( 572 : 13 - 513: 27)

  3. 42-24 - 6024:(1488 - 29-34) 7) (8345 + 655) : 150 • 13 - 1000 : (48 • 3 + 56)

  4. 81-19 + 9680:(1866 - 41-16) 8) 1710 : 18 + 4 • (8406 : 9 - 1422 : 3)

№ 7. Amallarni bajaring:

  1. (31 • 36 + 31 • 64) : 25 + (16 • 53 - 16 • 23) : 48

  2. 22 • ( 1247 - 347) + (720 : 15 + 1548 : 36) • 3

  3. (72 • 52 - 64 • 26) : 10 + (216 : 36 + 432 : 72) • 8

  4. (25 • 47 - 725 : 29) : 25 + 1036 : 37 - 9

  5. (6535 - 858) : 7 - (432 : 48 - 6)

  1. Mavzu:. TENGLIK VA TENGLAMA

  1. Ifoda deganda nimani tushunasiz ?

  • Sonlar va harflardan tuzilib, arifmetik amal belgilari bilan birlashtirilgan yozuv ifoda deyiladi Ifodaga misollar 1) 5 + 7 • 3;

  1. 30 : 6 +2;

  2. 2 • a + 25

  1. Tenglik deb nimaga aytiladi ?

  • « = » belgisi bilan birlashtirilgan ikkita ifodaga tenglik debyiladi. Tenglikka misollar

  1. 12 + 7 = 5 + 14 ;

  2. a • 5 = 10 + 20

  3. Tenglama deganda nimani tushunasiz ?

  • Noma’lum son qatnashgan tenglikka tenglama deyiladi.

Tenglamaga misollar

  1. x - 50 = 10 ; 3) 412 = y - 204

  2. x : 3 = 15 ; 4) ( 42 + a ) + 11 = 98

  1. Tenglamaning ildizi deganda nimani tushunasiz ?

  • Noma’lumning berilgan tenglamani to'g'ri tenglikka aylantiradigan qiymati tenglamaning ildizi ( yoki yechimi) deyiladi

  1. Tenglamani yechish deganda nimani tushunasiz ?

  • Tenglamani yechish deganda , tenglamaning ildizini topish ( yoki ildizi yo'qligini ko'rsatish) tushuniladi .

№ 1 Tenglamani yeching

1) 440 + x = 580

7) x +163 = 302

13) 215 = 403 ■

- x

2) x - 523 = 747

8) 462 + x =1980

14) 815 =392 +y

3) x + 123 =296

9) b - 2001 = 999

15) 412 = y - 204

4) 830 - x = 460

10) a - 49 = 117

16) 863 = k -

67

5) y + 415 = 523

11) 60 = 12 + x

17) 183 =206■

- y

6) a - 85 = 216

12) 95 = y + 83

18) 485 = 900

- k

№ 2 Tenglamani yeching

1) x + 14 = 74

5) 114 - m = 24

9) k - 183 = 65




2) 154 + y = 164

6) n - 138 = 268

10) x - 223 = 0




3) 93 - a = 73

7) x + 56 =121

11) y - o = 45




4) b - 38 = 62

8) 424 - y = 273

12) b + 81 = 119




№ 3 Tenglamani yeching

1) 137 + x = 546

6) 95 = y + 63

11) x - o = 6




2) x - 87 = 42

7) 87 = 99 - a

12) 7 + x = 7




3) 60 - x = 47

8) 415 = 960 -y

13) x + o = 15




4) 80 = 45 + a

9) 306 = 93 + a

14) a : 5 = 0




5) 8 : x = 8

10) 10 : c= 1

15) 16 : k = 2




№ 4 Tenglamani yeching

1) 86 • x= 15652

7) x:12104 =997

13) 864 : x = 9




2) 535144 : x = 886

8) y : 333 = 407

14) x : 12 = 864




3) 48 • x = 624

9) a • 22 = 1342

15) 15 = y : 37




4) 891:b = 81

10) 52 = b : 12

16) 94 = 1128 : a




5) 1521 : m = 9

11) n : 2070 = 501

17) 95 • n = 1520




б) x • 23 = 4048 : 8

12) x : 25 = 100 : 20

18) 150 : x= 180

: 60

№ 5 Tenglamani yeching

1) x-18 = 63 - 46

6) 24 + 19 = 15 + y




2) 154 + y = 174 +

27 7) 97+65

= y - 83




3) 416 - x = 440 -

37 8) 34+47

= 97 - a




4) k + 65 = 97 + 53

9) 76 - 8

= 27 + k




5) 342 - a = 297 + 34 10) 97 -

8

12 = a + 36







№ 6 Tenglamani yeching

  1. 2^ 16 -x = 20

  2. 15 • 23 - y = 305

  3. 15 : 3 + x = 27

  4. x + 4 • 20 = 135

  5. y - 2 • 60 = 300

  6. k - 12 : 4 = 15

  7. 13 • 25 + y = 400

  8. 46 • 7 - k = 280

  9. 400 - a = 3 • 70


№ 7 Tenglamani yeching

  1. 25 = 2 • 14 - y

  2. 3060 = 25 • 121 + a

  3. 30 = x + 51 : 3

  4. 120 = 30 • 9 - k

  5. 4 • 17 + a = 12 • 15

  6. 12 • 15 - k = 30 • 2

  7. x + 26 : 13 = 18 : 2

  8. x - 40 : 8 = 63 : 7

  9. 3 • 17 = a + 35

  10. 400 = 51 • 9 -x

  11. 12 • 6 = y - 15

  12. 97 = x + 12 • 8


№ 8 Tenglamani yeching

  1. 4 ^15 + a = 65 + 20

  2. 12 • 16 - k = 80 + 67

  3. a - 63 : 7 = 20 - 17

  4. 36 : 3 = x + 26 : 13

  5. (100 - 49) - x = 37

  6. (60 + 23) - y = 45

  7. y - ( 52+ 17) = 90

  8. a + (43 + 20) = 87



  1. 150 - 12y =42

  2. 80 - 6x = 20

  3. 6x + 16 = 58

№ 9 Tenglamani yeching



  1. (100 - 90) + y = 30

  2. ( 57+17 ) -a = 53

  3. a + 4 • 26 = 200

  4. k - 12 • 13 = 30

№ 10 Tenglamani yeching

  1. 2x +5 = 29

  2. 60 + 7y = 130

  3. 4y - 35 = 45

  1. 40 • 3 - a = 100

  2. 40 = a + (12+15)

  3. 58 = ( 80 - 30 ) + x

  4. 97 = ( 120 - 15 ) -y

  1. 12y - 80=100

  2. 40 = 64 - 8a

  3. 27 = 12 + 3b



  1. 50 = 80 - 5x

  2. 68 = 6x + 26

  3. 99 = 120 - 7a

№ 11 Tenglamani yeching



  1. 94 + 8y = 238

  2. 82 - 4k = 54

  3. 95 = 7a + 25

№ 12 Tenglamani yeching

  1. ( x + 73 ) +67 =307

  2. ( 211+ y ) +93 = 493

  3. ( 142 + a ) - 112 = 68

  4. 52 + 12x = 244

  5. 420 + 6k = 498

  6. 208 + 12y = 292

  1. ( x + 218 ) - 65 = 190

  2. ( 42 + a ) + 11 = 98

  3. ( 100 - c ) + 31 = 54


№ 13 Tenglamani yeching

  1. 81 + ( x + 198 ) = 312

  2. ( y - 78 ) +192 = 210

  3. ( x - 41 ) - 34 = 176

  4. ( 584 - y ) - 19 = 482

№ 14 Tenglamani yeching

  1. 800 + (x - 120)= 1000

  2. 860 - (x - 940) = 120

  3. 1000 - ( 585 + z) = 300

  4. 1001 + ( m + 666) = 2000

  5. (948 + b) - 725 = 293

  6. 139 - (x + 6) = 129

  1. 49 + ( 100 - y ) = 101

  2. 90 + ( 100 + x ) = 257

  3. (100 - x ) +20 = 30

  4. ( 100 - y ) - 51 = 37

  1. ( 45 + x ) - 250 = 0

  2. ( x + 375) - 275 = 125

  3. 69 - (n + 49) = 20

  4. 375 - ( 25 + y) = 135

  5. ( b + 274) - 116 = 161

  6. 256 - (144 + p) = 112

№ 15 Tenglamani yeching

  1. 25 = 69 - ( y + 40 )

  2. ( 3270 + 6725 ) - a = 2

  3. 130 = 870 - ( x - 940 )

  4. 3000 = 2001 + ( x + 666 )

  5. 999 = ( 8765 + 1234 ) -b

  6. 85634 + x = 11403 +85634

  7. 449 + ( 53 + 508 ) = ( 449 + y ) + 508

  8. 2002 = 387 + (250 + a )


№ 16 Tenglamani yeching

  1. x - 107 • 39 = 2112

  2. 96 • 107 - x = 3419

  3. y + 87 • 65 = 10212

  4. 214 • 103 + y = 100064

№ 17 Tenglamani yeching

  1. 95 +(615 +a)=1600

  2. 5312 - ( y - 503 ) = 2312

  3. 413 - ( 285 + x ) =80

  1. ( 815 + x ) +85 = 1900

  2. ( 2715 - x ) - 81 = 1909

  3. 2200 = 379 + ( 121 + a )

  4. 1312 = 4312 - (y - 503)

  1. 300 = 800 - ( 485 + x )

  2. 1200 = 900 + ( x - 120)

  3. 60 = ( 45 + x ) - 250


№ 18 Tenglamani yeching

  1. 2x + 5x + 49 = 287

  2. 5x - x + 20 = 60

  3. x + x + 86 = 178

  4. 7x + 3x + 183 = 973

  5. 4x +2x + 3996 = 7848

  6. ( y - 4486 ) - 14603 = 9876 + 10005


№ 19 Tenglamani yeching


    1. 12 : ( 3 + a ) = 3

    2. 48 : ( 13 - a ) = 6

    3. 90 : ( 27 + x ) = 2

    4. 6x + 9x = 270
    x:21=504 5) 5a+4a=7227

  2. 322 • x = 32522 6) 41 • ( 3 + x ) =164

  3. 27972 : x = 42 7) 32 • ( 5 - x ) = 128

  4. 13x - 3x = 2100 8) 18x + 12x = 2730


№ 20 Tenglamani yeching

  1. 56 • ( 3x + 6) = 3024

  2. 17 • ( 5x - 3 ) = 1734

  3. (7325 - 2x) - 409 = 4178

  4. ( x + 1285 ) • 1001 = 3397394

  5. ( 43x + 387 ) : 387 = 92

  6. 85 + ( 8x - 3x ) = 285

  7. ( 1328 + 3x ) - 728 = 1500

  8. 744 + (4x - 544)= 1400

  9. 99907 - ( 8x + 325 ) = 4214

  10. ( 24p - p ) + 68 = 597

  11. ( 43x + 42x ) - 190 = 1000

  12. ( 2x - 147 ) + 100 = 393


№ 21 Tenglamani yeching

  1. (x+ 22) : 4 + 28 = 63

  2. 105 : (x - 9) = 35

  3. 15x +35x =3000

  4. 9y +21y = 2100

  5. 19x + 34x - 8x = 2700

№ 22 Tenglamani yeching

  1. 22 • (x - 8) = 23 • 7

  2. ( 35 + x) • 23 = 16 • 22

  3. x + x +100 = 28028 : 14

  4. x + 6x +700 = 70 • 16

  1. 171x - 57x = 51 • 2 • 171

  2. 56x - 47x = 8961 : 29 : 3+ 59

  3. (360 +x) • 1002 = 731460

  4. (46 - 4x) • 8 = 48

  5. ( 52 - 7y ) + 20 = 37

  1. 52 • (2x - 7) = 25 • 17

  2. (91 +11x) • 72 = 73 • 112

  3. 6x +x - 3x = 25 • 16

  4. x + 2x + 3x = 11 • 72

  1. Mavzu:. Sonning bo'luvchilari va karralisi.

  1. Berilgan sonning bo'luvchilarini toping

  1. — misol 24 sonining barcha bo'luvchilarini topaylik :

1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 24

  1. Berilgan sonlarning umumiy bo'luvchilarini toping

  1. — misol 27 va 18 sonlarining umumiy bo'luvchilarini topaylik

  1. ularning barcha bo'luvchilari topiladi 27 ning bo'luvchilari: 1, 3, 9, 27

18 ning bo'luvchilari: 1, 2, 3, 6, 9, 18

  1. ular ichidan bir xillari ajratib olinadi:

  1. va 18 ning umumiy bo'luvchilari : 1, 3, 9

  1. Juft son deganda nimani tushunasiz ?

2 ga karrali ( 2ga bo'linadigan ) sonlar juft sonlar deyiladi.

  1. 2, 4, 6, 8, 10, ... - juft sonlardir Har qanday juft son : 0, 2, 4, 6, 8 raqamlaridan biri bilan tugaydi.

  1. toq son deganda nimani tushunasiz ?

  1. ga bo'linmaydigan sonlar toq sonlar deyiladi

  1. 3, 5, 7, 9, 11, ... - toq sonlardir Har qanday toq son : 1, 3, 5, 7, 9 raqamlaridan biri bilan tugaydi.

№ 1 Quyida berilgan sonlarning barcha bo'luvchilarini yozib chiqing:

  1. 72, 3) 21, 5) 95 , 7) 6, 9) 32,

  2. 17, 4) 80, 6) 59, 8) 100, 10) 28

№ 2 Quyidagi sonlarning barcha umumiy bo'luvchilarini toping.

  1. 18 va 24 3) 15 va 55 5) 16 va 42 9) 38 va 57

  2. 8 va 15 4) 60 va 35 6) 54 va 6 8) 12 va 25

№ 3 Quyidagi sonlarning bo'luvchilari nechta

  1. 22 3) 34 5) 58 7) 80

  2. 23 4) 52 6) 72 8) 98

  1. Mavzu: Sonlarning 2 ga , 5 ga, 10 ga bo'linish belgilari

  1. Sonlarning 2 ga bo'linish belgisini ayting?

Oxirgi raqami 0 yoki juft bo'lgan sonlar 2 ga qoldiqsiz bo'linadi.

Masalan: 1) 12, 28, 336 larning oxirgi raqami juft; 4570, 390 larning oxirgi raqami nol shuning uchun bu sonlar 2 ga qoldiqsiz bo'linadi.



  1. 5687, 25211, 489 larning oxirgi raqami toq shuning uchun bu sonlar 2 ga qoldiqsiz bo'linmaydi.

  1. Sonlarning 5 ga, bo'linish belgisini ayting?

Oxirgi raqami 0 yoki 5 bilan tugaydigan sonlar 5 ga qoldiqsiz bo'linadi.

Masalan: 450, 390, 60 laming oxirgi raqami nol; 175, 4985 larning oxirgi raqami 5 shuning uchun bu sonlar 5 ga qoldiqsiz bo'linadi.



  1. Sonlarning 10 ga bo'linish belgisini ayting? Oxirgi raqami 0 bo'lgan sonlar 10 ga qoldiqsiz bo'linadi.


Masalan:

bo'linadi;
450, 390, 200 larning oxirgi raqami nol shuning uchun bu sonlar 10 ga qoldiqsiz

  1. Quyidagi sonlardan qaysilari 2 ga bo'linadi.


  1. 16)457118
    252112 4)56876 7)2421586 10)2548963 13)4864123

  2. 4578612 5)457248 8)847962 11)1457862 14)146698

  3. 1486112 6)44238 9)148652 12)148118 15)296636

  1. Quyidagi sonlardan qaysilari 5 ga bo'linadi.



  1. 2521120

  2. 1241235

  3. 847000

  1. 56870

  2. 5676930

  3. 1457865



  1. 24215800

  2. 4578615

  3. 1486842695

  4. 2548962

  5. 4886240

  6. 25722515


  1. Quyidagi sonlardan qaysilari

  1. 25211220 4)456875

  2. 12412000 5)15876900

  3. 847965 6)31457862 10 ga bo'linadi.

  1. 21215800

  2. 4578610

  3. 1480076920

  4. 2548965

  5. 45786288620

  6. 2579245200


  1. Mavzu: Sonlarning 3 ga , 9 ga, bo'linish belgilari

  1. Sonlarning 3 ga bo'linish belgisini ayting?

Raqamlari yig'indisi 3 ga bo'linadigan sonlar 3 ga qoldlqsiz bo'linadi.

Masalan : 372; 3 +7 + 2 = 12;

Raqamlari yig'indisi 12 3 ga bo'linadi demak 372 ham 3 ga bo'linadi


  1. Sonlarning 9 ga bo'linish belgisini ayting?

Raqamlari yig'indisi 9 ga bo'linadigan sonlar 9 ga qoldiqsiz bo'linadi.

Masalan: 5058; 5 + 0 + 5 + 8 = 18

Raqamlari yig'indisi 18 9 ga bo'linadi demak 5058 ham 9 ga bo'linadi


  1. Quyidagi sonlardan qaysilari 3 ga bo'linadi.


    1. 2548962

    2. 457862886249

    3. 257921445211

    4. 44879244552
    2521122 5)56876 9)24215862

  2. 1241232 6)5676936 10)4578612

  3. 847962 7)1457862 11)148617842691

  4. 348696117 8)4455514239 12)148652

  1. Quyidagi sonlardan qaysilari 9 ga bo'linadi.


    1. 2548962

    2. 457862886249

    3. 2579245200

    4. 498452354712
    25211224 5)456876 9)21215862

  2. 12412323 6) 15876936 10)4578612

  3. 847962 7)31457862 11)1486176921

  4. 348696117 8)48235142394 12)148652


  1. Yulduzchalar o'rniga shunday raqamiarni qo'yingki, natijada hosil bo'lgan son 9 ga qoldiqsiz bo'linsin:

  1. 235*; 2) 47* 2; 3) 5* 65; 4) *711; 5) 1**1.

  1. Mavzu: Sonlarning 4 ga , 25 ga, 8 ga , 16 ga bo'linish belgilari

  1. Sonlarning 4 ga bo'linish belgisini ayting?

Berilgan sonning oxirgi ikkita raqamidan tashkil topgan son 4 ga bo'linsa , yoki oxirgi ikkita raqam 0 bo'lsa, berilgan son ham 4 ga bo'linadi.

Masalan. 1692. 92 4 ga bo'linadi berilgan son ham 4 ga bo'linadi



  1. Sonlarning 25 ga bo'linish belgisini ayting?

Oxirgi ikkita raqami 0 bo'lsa, yoki 25 ga bo'linsa, berilgan son ham 25 ga bo'linadi.

Masalan: 259500; 451625; 4892875.



  1. Sonlarning 8 ga bo'linish belgisini ayting?

Oxirgi uchta raqami 0 bo'lsa, yoki 8 ga bo'linsa, berilgan son ham 8 ga bo'linadi.


2048;

2000;

25983256

Masalan :



  1. Sonlarning 16 ga bo'linish belgisini ayting?

Berilgan sonning oxirgi to'rtta raqamidan tashkil topgan son 16 ga bo'linsa , yoki oxirgi to'rtta raqam 0 bo'lsa, berilgan son 16 ga bo'linadi.

  1. Quyidagi sonlardan qaysilari 4 ga bo'linadi.


    1. 2548960

    2. 4578862463

    3. 251445296

    4. 5478244500
    2521124 5)56875 9)24215800

  2. 82412300 6)5676936 10)2242784

  3. 847900 7)1457862 11)140069100

  4. 878696100 8)4455514239 12)448654

  1. Quyidagi sonlardan qaysilari 8 ga bo'linadi.


  1. 13)2548256 14)462886249

    1. 251445208

    2. 44879244552
    2521248 5)56888 9)24215816

  2. 1241160 6)567618000 10)4578328

  3. 847960 7)145001232 11)14784200

  4. 348696000 8)44555142216 12)148648

  1. Mavzu: Sonlarning 6 ga , 11 ga bo'linish belgilari

  1. Sonlarning 6 ga bo'linish belgisini ayting?

  1. va 3 ga bo'linadigan sonlar 6 ga qoldiqsiz bo'linadi.

Masalan : 18, 48.

  1. Sonlarning 11 ga bo'linish belgisini ayting?

  1. Berilgan sonning toq o'rindagi raqamlari yig'indisidan juft o'rindagi raqamlari yig'indisini ayirganda 0 hosil bo'lsa, yoki 11 ga karrali son hosil bo'lsa, berilgan son 11 ga bo'linadi.

Masalan: 50457. (5 + 4 + 7) - (0 + 5) = 16 - 5 = 11.

  1. Quyidagi sonlardan qaysilari 6 ga bo'linadi.



  1. 2521122

  2. 24215862

  3. 1241232

  4. 847962

  1. 56876

  2. 2548962

  3. 5676936

  4. 1457862



  1. 148652

  2. 348696117

  3. 4578612

  4. 1486742691

  5. 448792452

  6. 4455514239

  7. 4578288248

  8. 257214214


  1. Quyidagi sonlardan qaysilari 11 ga bo'linadi.


  1. 1529

  2. 124120

  1. 292831

  2. 158769

  1. 2915

  2. 4578610

  1. 312928

  2. 45782862



  1. Mavzu: Boshqa sonlarga bo'linish belgilari

  1. Sonlarning 12 ga bo'linish belgisini ayting?

  1. va 4 ga bo'lingan son 12 ga bo'linadi.

  1. Sonlarning 20 ga bo'linish belgisini ayting?

  1. va 4 ga bo'lingan son 20 ga bo'linadi

  1. Sonlarning 14 ga bo'linish belgisini ayting?

2 va 7 ga bo'lingan son 14 ga bo'linadi

  1. Sonlarning 15 ga bo'linish belgisini ayting?

  1. va 3 ga bo'lingan son 15 ga bo'linadi

  1. Sonlarning 36 ga bo'linish belgisini ayting?

  1. va 4 ga bo'lingan son 36 ga bo'linadi

  1. Sonlarning 45 ga bo'linish belgisini ayting?

  1. va 5 ga bo'lingan son 45 ga bo'linadi

  1. Sonlarning 35 ga bo'linish belgisini ayting?

  1. va 5 ga bo'lingan son 35 ga bo'linadi

  1. Sonlarning 18 ga bo'linish belgisini ayting?

2 va 9 ga bo'lingan son 18 ga bo'linadi

  1. Mavzu: Tub va murakkab sonlar

  1. Tub son deganda nimani tushunasiz?

Faqat o'ziga va birga bo'linadigan natural sonlarga tub sonlar deyiladi.

Masalan. 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23, ....



  1. Murakkab son deganda nimani tushunasiz?

Ikkitadan ortiq bo'luvchisi bo'lgan natural sonlarga murakkab sonlar deyiladi.

Masalan. 4, 9, 21, 36, ... .



  • Bir soni tub ham, murakkab ham emas

  1. Eng kichik tub son qaysi?

Birinchi - eng kichik tub son 2 ga teng

  1. Tub sonlar ichida juft sonlar bormi ?

  1. - yagona juft tub son

Qolgan barcha tub sonlar toq

  1. O'zaro tub sonlar deganda nimani tushunasiz?

Birdan boshqa umumiy bo'luvchilarga ega bo'lmagan sonlarga o'zaro tub sonlar deyiladi.

Masalan. 15 va 8 o'zaro tub sonlardir chunki ular birdan boshqa umumiy bo'luvchilarga ega emas 15 ning bo'luvchilari ; 1, 3, 5, 15



  1. ning bo'luvchilari ; 1, 2, 4, 8

  1. Berilgan a sonining natural bo'luvchilari soni ( NBS) qanday topiladi?

  1. Buning uchun son tub ko'paytiruvchilarga ajratiladi va tub ko'paytiruvchilar ko'paytmasi shaklida yoziladi

a = 2 • 3 • ... • p

  1. Natural bo'luvchilari soni ( NBS ) quyidagicha topiladi

NBS(a) = (n + 1) • (m + 1) • ... • (p +1)

Masalan. 24 sonining natural bo'luvchilari nechta?



  1. Son tub ko'paytiruvchilarga ajratiladi va tub ko'paytiruvchilar ko'paytmasi shaklida yoziladi

  1. 2 12 2

  1. 2 24 = 23 • 31

  1. 3

1

  1. NBS(24) = (1 + 3) • (1 + 1) = 8

  1. Berilgan a sonining natural bo'luvchilari yig'indisi Y(a) qanday topiladi?

  1. Son tub ko'paytiruvchilarga ajratiladi va tub ko'paytiruvchilar ko'paytmasi shaklida yoziladi

on „k

a = 2 • 3 • ... • p

/-^n+1 i om+1 i r^k+1 1


  1. Y(a) = ——— ■ — •••• —•

  1. 1 3-1 p-1

Masalan. 140 sonining natural bo'luvchilari yig'indisini topaylik

  1. Son tub ko'paytiruvchilarga ajratiladi va tub ko'paytiruvchilar ko'paytmasi shaklida yoziladi

140 2

70 2 140 = 22 • 51 ■ 71

35 5


  1. 7

1

  1. W 4 22+1 _1 51+1 -1 71+1 -1 7 24 48

  1. Y(a) = =336

  1. 1 5-1 7-1 1 4 6

Mashqlar

№ 1 8, 9, 15, 13, 16, 17, 31, 35, 37 sonlarining qaysilari tub sonlar?

qaysilari murakkab sonlar?

№ 2 Tengsizlikning tub sonlardan iborat yechimlarini toping ?



  1. 15< z < 43 2) 18 < y < 50

№ 3 17, 22, 31, 35, 41, 47, 241, 208, 311 sonlarining qaysilari tub sonlar? qaysilari murakkab sonlar?

№ 4 70 dan 100 gacha bo'lgan sonlar orasida joylashgan murakkab va tub sonlarni alohida - aolhida yozib chiqing

№ 5 80 ning hamma bo'luvchilarini toping. Ulardan tub bo'lganlarini alohida yozing.

№ 6 30 dan kichik tub sonlarni yozib chiqing.



№ 7 Quyidagi sonlarning natural bo'luvchilari nechta.

  1. 258 4) 54 7) 100 10) 45

  2. 1154 5) 29 8) 2880 11) 863

  3. 183 6) 846 9) 265 12) 16

№ 8 Qaysi juftlik o'zaro tub sonlardan iborat :

  1. 25 va 34 4) 8 va 54 7) 12 va 15 10) 45 va 6

  2. 11 va 28 5) 25 va 36 8) 21 va 10 11) 8 va 14

  3. 18 va 15 6) 21 va 14 9) 26 va 15 12) 45 va 16

№ 9 Quyidagi sonlarning natural bo'luvchilari yig'indisini toping.

  1. 256 4) 56 7) 200 10) 75

  2. 154 5) 19 8) 1440 11) 863

  3. 282 6) 846 9) 25 12) 16

12 - Mavzu: Eng katta umumiy bo'luvchi . (EKUB).

  1. Eng katta umumiy bo'luvchi (EKUB) deganda nimani tushunasiz?

Umumiy bo'luvchilar (UBlar) ichidagi eng kattasi eng katta umumiy bo'luvchi (EKUB) deyiladi.

  1. Eng katta umumiy bo'luvchi (EKUB) qanday topiladi?

EKUB ni topishning bir necha usullari bor . Shulardan ikkitasini keltiramiz 1- usul :

  1. EKUBi topilishi kerak bolgan sonlarning barcha bo'luvchilari topiladi

  2. bo'luvchilar ichidan umumiylari ajratib olinadi

  3. umumiy bo'luvchilar ichidan eng kattasi EKUB deyiladi.

Misol 28 va 70 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisini (EKUBini) topaylik

  1. 28 va 70 sonlarining barcha boluvchilarini yozib chiqaylik:

  1. ning bo'luvchilari : 1, 2, 4, 7, 14, 28.

70 ning bo'luvchilari : 1, 2, 5, 7, 10, 14, 35, 70

  1. 28 va 70 sonlarining umumiy bo'luvchilari quyidagilar: 1, 2, 7, 14

  2. bu umumiy bo'luvchilar ichidan eng kattasi : 14

  1. soni 28 va 70 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisi (EKUBi) deyiladi.

( Bu usulda EKUB ni topishda vaqt koproq kerak bo'ladi shuning uchun 2 - usuldan foydalanamiz)

  1. - usul :

  1. sonlar tub ko'paytuvchilarga ajratiladi;

  2. sonlarni tub ko'paytuvchilar ko'paytmasi shaklida yozib olinadi

  3. ular ichidan bir xil asosdagi eng kichik darajalisi olinib, ko'paytiriladi. Shu ko'paytma EKUB bo'ladi

Misol 84 va 96 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisini (EKUBini) topaylik EKUB ni topish uchun:

84

2

96

2

42

2

48

2

21

3

24

2

7

7

12

2

1




6

2







3

3

1


  1. sonlarni tub ko'paytuvchilar ko'paytmasi shaklida yozib olinadi 84 = 22 • 31 • 71 96 = 25 • 31 • 70

  2. ular ichidan bir xil asosdagi eng kichik darajalisi olinib, ko'paytiriladi.

EKUB( 84, 96) = 22 • 31 • 70 = 4 • 3 • 1 = 12

  1. soni 84 va 96 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisi (EKUBi) deyiladi.

  • Uchta va undan ortiq sonlarning EKUBi ham yuqoridagi usul bilan topiladi.

  1. . a va b sonlarning EKUBi 1 ga teng bo'lsa, bunday sonlar o'zaro tub bo'ladi Misol 48 va 35 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisi (EKUBi) ni topaylik

  1. sonlar tub ko'paytuvchilar ko'paytmasi shaklida yozib olinadi

48 = 24 -31 -5° -7°

35 = 2° -3° -51 -71



  1. ular ichidan bir xil asosdagi eng kichik darajalisi olinib, ko'paytiriladi.

EKUB( 48, 35) = 2° • 3° -5° -7° = 1

Demak 48, 35 sonlari o'zaro tub ekan № 1 Quyidagi sonlarning eng katta umumiy bo’luvchisi (EKUB) ni toping:



  1. (32°,16°) 6) (12°,32) 11) (16,32) 16) (42°,45)

  2. (46,92) 7) (111,3) 12) (84,96) 17) (15,46)

  3. (65,95) 8) (1°5,28) 13) (125,35°) 18) (5°,6°)

  4. (21,84) 9) (5°,225) 14) (93,85) 19) (54,36,99)

  5. (7,15,38) 1°) (3°,5°,7°) 15) (56,84,126) 2° (215,435,6°°)

№ 2. Quyidagi sonlarning eng katta umumiy bo’luvchisi (EKUB) ni toping:

  1. 5°, 75 va 1°°; 3) 72, 48 va 36; 5) 1°24, 64 va 16;

  2. 74, 45 va. 6°; 4) 84, 63 va 42; 6) 864, 36 va 54.

№ 3. Sonlarning eng katta umumiy bo’luvchisini toping:

  1. 45 va 72; 5) 12, 18 va 24 9) 15, 45 va 6°;

  2. 32 va 48; 6) 8, 24 va 8°; 1°) 25, 75 va 175;

  3. 3° va 5°; 7) 5°, 6° va 7°; 11) 13, 52, 169;

  4. 12 va 3°; 8) 14, 21 va 28; 12) 121, 143 va 132.

№ 4 Qaysi juftlik o'zaro tub sonlardan iborat :

  1. 25 va 34 4) 8 va 54 7) 12 va 15 1°) 45 va 6

  1. 11 va 28 5) 25 va 36 8) 21 va 10 11) 8 va 14

  2. 18 va 15 6) 21 va 14 9) 26 va 15 12) 45 va 16

  1. - Mavzu: Eng kichik umumiy karrali (EKUK)

  1. Eng kichik umumiy karrali (EKUK) deganda nimani tushunasiz?

Sonlarning eng kichik umumiy karralisi (EKUKi) deb, shu sonlarga bo'linadigan sonlarning eng kichigiga aytiladi.

  1. Eng kichik umumiy karrali (EKUK) qanday topiladi ?

EKUK ni topishning bir necha usullari bor . Shulardan ikkitasini keltiramiz 1- usul :

  1. EKUKi topilishi kerak bo'lgan sonlarning bir necha karralilari yoziladi

  2. Umumiy karralilar ajratib olinadi

  3. Umumiy karralilar ichidan eng kichigi tanlanadi. Shu son EKUK bo'ladi.

Misol : 8 va 12 sonlarining eng kichik umumiy karralisini topalik

  1. 8 va 12 sonlariga karrali sonlarni yozaylik

  1. ning karralilari: 8, 16, 24, 32, 40, 48, 56, 64, 72, 80.

12 ning karralilari: 12, 24, 36, 48, 60, 72, 84.

  1. 8 va 12 sonlarnining umumiy karralisini ajratib olamiz

24, 48, 72, .

  1. 8 va 12 sonlarining eng kichik umumiy karralisi 24 ekan

( Bu usulda EKUK ni topishda vaqt ko'proq ketadi shuning uchun 2 - usuldan foydalanamiz)

  1. - usul :

  1. sonlar tub ko'paytuvchilarga ajratiladi;

  2. sonlarni tub ko'paytuvchilar ko'paytmasi shaklida yozib olinadi

  3. ular ichidan bir xil asosdagi eng katta darajalilari olib ko'paytiriladi.

Misol EKUK(15, 12) topilsin

  1. sonlar tub ko'paytuvchilarga ajratiladi:

6>13'2i 36

‘Vi 36


1

  1. sonlarni tub ko'paytuvchilar ko'paytmasi shaklida yozib olinadi:

12 = 22 • 31 • 50 15 = 31 • 51 • 20

  1. ular ichidan bir xil asosdagi eng katta darajalilari olib ko'paytiriladi:

EKUK(15, 12) = 22 • 31 • 51 = 4 • 3 • 5 = 60

  1. a va b sonlar EKUBining EKUKiga ko'paytmasi nimaga teng? a va b sonlar EKUB ining EKUKiga ko'paytmasi shu sonlar ko'paytmasiga teng

EKUB( a, b ) • EKUK (a, b ) = a • b Misol. 6 va 8 sonlari EKUBining EKUKiga ko'paytmasi EKUB( 6, 8 ) • EKUK (6, 8 ) = 6 • 8 = 48

  1. a va b sonlarining umumiy bo'luvchilari soni ular (EKUB)ining natural bo'luvchilari soniga teng Misol. 120 va 18 ning umumiy bo'luvchilari nechta

  1. sonlar tub ko'paytuvchilar ko'paytmasi shaklida yozib olinadi

18 = 21 -З2 -5°

120 = 23 -З1 -51



  1. ular ichidan bir xil asosdagi eng kichik darajalisi olinib, ko'paytiriladi.

EKUB( 18, 120) = 21 ■ З1 -50 = 6

NBS( 6 ) = (1+1)-(1+1)-(1+0) = 4



№ 1 EKUK ni toping:










1) 6 va 8;

5) 15 va 25;

9) 16 va 12;

1З)

144 va 198;

2) 72 va 99;

6) 35 va 20;

10) 56 va 5З;

14)

27 va 6З;

З) 12 va 6;

7) 40 va 8;

11) 51 va 17;

15)

45 va 270;

4) 23 va З;

8) 34 va 2;

12) 16 va 48;

16)

72 va 216.

№ 2. Sonlarning eng kichik umumiy karralisini toping:



  1. 42, 21 va 84; 4) З5, 45 va 60; 7) 120, 100 va 40;

  2. 4, З va 5; 5) 18, 27 va 6З; 8) 25, 80 va 150;

  3. 144, 198 va 84; 6) 70, 80 va 90; 9) 1З, 31 va 26.

№ 3. Hisoblanng

  1. Ikki sonning ko'paytmasi 270 ga teng ularning EKUKi 90 ga teng bu sonlarning EKUBi ni toping

  2. Ikki sonning ko'paytmasi 870 ga teng ularning EKUBi 1 ga teng bu sonlarning EKUKi ni toping

  3. 27 va 63 sonlari EKUBi ning EKUKi ga ko'paytmasini toping

  4. 24 va 15 sonlari EKUBi ning EKUKi ga ko'paytmasini toping

  5. x va 35 sonlari EKUBi ning EKUKi ga ko'paytmasi 490 ga teng. x ni toping

  6. 14 va a sonlari EKUBi ning EKUKi ga ko'paytmasi 252 ga teng. a ni toping

  7. a va b sonlari EKUBi ning EKUKi ga ko'paytmasi 456 ga teng. a ning b ga ko'paytmasini toping

  8. x va y sonlari EKUBi ning EKUKi ga ko'paytmasi 586 ga teng. x • y ni toping

  9. Ikki son EKUBi ning EKUKi ga ko'paytmasi 685 ga teng. bu sonlar ko'paytmasini toping

  10. Ikki sonning ko'paytmasi 840 ga teng ularning EKUBi 2 ga teng bu sonlarning EKUKi ni toping

  11. 756 va 198 sonlari EKUBi ning EKUKi ga ko'paytmasini toping

№ 4. Hisoblanng

  1. 6З0 va 198 ning umumiy bo'luvchilari nechta

  2. 420 va З12 ning umumiy bo'luvchilari nechta

  3. 228 va 124 ning umumiy bo'luvchilari yig'indisini toping

  4. 594 va 126 ning ning umumiy bo'luvchilari yig'indisini toping

  5. 756 va 198 ning umumiy bo'luvchilari nechta

  1. - Mavzu: Kasr sonlar

  1. Oddiy kasr deganda nimani tushunasiz?

Butunning bir yoki bir nechta teng bo'lagidan tuzilgan son oddiy kasr deyiladi. oddiy kasrga misol: 3

  1. - ( o'qilishi sakkizdan uch )

  1. - kasrning surati, 8 - kasrning maxraji deyiladi.

g — kasrda:

  1. To'g'ri kasr deganda nimani tushunasiz?

Agar kasrning surati maxrajidan kichik bo'lsa to'g'ri kasr deyiladi.



  1. To'g'ri kasrga misollar: —
    5 35 _3_ s’ 7 ’ 83 ’ 82' To'g'ri kasr doimo 1 dan kichikdir.


  1. Noto'g'ri kasr deganda nimani tushunasiz?

Agar kasrning surati maxrajidan katta yoki maxrajiga teng bo'lsa noto'g'ri kasr deyiladi.


Noto'g'ri kasrga misollar:
17 5 7 16

15 ’ 3 ’ 7 ’ 3 ’



  • Noto'g'ri kasr 1 dan katta yoki 1 ga teng bo'ladi.

  1. ) Bo'linmani oddiy kasr shaklida yozish qanday bajariladi? Bo'linmani oddiy kasr shaklida yozish:


82 • ’ 15

5) Natural sonni oddiy kasr shaklida yozish qanday bajariladi?

Har qanday natural sonni maxraji 1 bo'lgan oddiy kasr shaklida yozish mumkin :

5 12 123

23

23 : 58 = - = 3 : 82,

= 17 : 15

123 = —

1

№ 1 Quyidagi ifodalarni raqamlar bilan yozing:

  1. o'n uchdan ikki ; 5) o'n sakkizdan besh

  2. yetmish ikkidan o'n tort 6) mingdan o'n ikki

№ 2 Bo'linmani oddiy kasr shaklida yozing :

  1. 3 :11 3) 15 : 4 5) 1: 3 7) 37 : 5 9) 38 : 17

  2. 8 :16 4) 2 : 23 б) 12: 3 8) 9 : 1 10) 18 : 77

№ 3 Kasrlarni bo'linma ko'rinishida yozing

83

29

83 : 29 =

3

17

5 =

12 =

1

  1. yettidan uch;

  2. yuzdan yetti ;



5 •

3)

43 ; 42;

5)

9 •

7)

60 • 15’

9)

32 • 64 ;

21 ’







36 ’







51 ; 23;

4)

4

2

6)

239 • ^6;

8)

69 ;

85;

10)

327 • 649’


6

I

11) 12 )



№ 4 To'g'ri va noto'g'ri kasrlarni ajratib yozing:

n 3 _8 13 1 21 5 A 38 5 3 ) 8’ 11 y’ 12 ’ 9 ’ 7’ 19’ 40’ 2’ 3’



  1. 37 13 24 ioi 87 44 !_ 41

) Г 12’ 12’ 24 ’ 109’ 79 ’ 44’ 10’ 100

№ 5 Noma’lum sonni toping:





Download 0,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5



Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha

yuklab olish