1- mavzu: Natural sonlarning o`qilishi va yozilishi

7_

21

80

120

36

96

13

65

24

120

4) 2*

56

14) 63

49

7) 36

44

1)

2)

З)

5)

6)

8)

9)

24 34 11) ²⁴ 1З) ³⁴ 18 38

1. 
   ) Berilgan kasrlarning umumiy maxraji deganda nimani tushunasiz?
   

Berilgan kasrlarning umumiy maxraji - har bir kasr maxrajiga bo'linadigan engkichik son, kasrlar maxrajlarining EKUKidir.

2. 
   ) Kasrlarni umumiy maxrajga keltirish deganda nimani tushunasiz?
   

Kasrlarni umumiy maxrajga keltirish bu kasrlarni bir xil ulushlarda ifodalashdir.

3. 
   Kasrlar umumiy maxrajga qanday keltiriladi?
   

Kasrlarni umumiy maxrajga keltirish uchun:

1. 
   Iloji bo'lsa kasrlarni qisqartirish.
   
2. 
   Kasrlar maxrajlarining EKUKini topish.
   
3. 
   Topilgan EKUKni har bir kasrning maxrajiga bo'lish. (bunda kasrlar uchun qo'shimcha ko'paytuvchilar hosil bo'ladi)
   
4. 
   Berilgan kasrning surat va maxrajini ularga mos qo'shimcha ko'paytuvchilarga ko'paytirish
   

14 11

1- misol ^^, ^^, kasrlarni umumiy maxrajga keltiring Kasrlar qisqarmaydi shuning uchun 2) ishga o'tamiz.

2. 
   ¹⁴ , ¹¹
   

⁾ 15^, 12 kasrlar maxrajlarining EKUKini topamiz

12. 
    = 3 • 5 12 = 2² • 3
    

EKUK( 15, 12) = 2² • 3 • 5 = 60

3. 
   Topilgan EKUKni har bir kasrning maxrajiga bo'lamiz 60 : 15 = 4 60 : 12 = 5
   
4. 
   Berilgan kasrning surat va maxrajini ularga mos qo'shimcha ko'paytuvchilarga ko'paytirish
   

14 •	11
15 ’	12
14-4 •	11-5
15-4	12-5
56 .	55 .
60.	60;

1)
№ 1 Kasrlarni umumiy maxrajga keltiring

3	^7.	3)	1	4	5)	5	5	7)	5	7
8 ^va	20;		1o ^va	15 ^;		18 ^va	24 ^;		6	^va 16
7	2	4)	23	13	6)	17	73	8)	3	28
is ^va	25 ^;		16 ^va	24 ^;		19 ^va	76 ^;		17	^va 51

4_

35

5

• 
  v 8
  

_8_

21

3

• 
  v 8
  

19

80

2

a —

5

7_

11

11 a — 14

15

16

13 a — 16

7 3 1) — va — 10 20	^ 1 1 6) — va — 4 12	in 6 2 11) — va — 13 39	16)
9 1 2) — va — 22 2	32 7) — va — 10 3	^ 1 1 12) — va — 7 2	17)
54 3) — va — 69	44 8) — va — 59	32 13) — va — 20 15	18)
^ 3 17 4) — va 25 300	Q4 13 1 9) — va — 45 90	1.4 12 70 14) va 108 180	19)
о 5 41 5) — va — 9 81	5 23 10) — va — 14 70	9 7 15) va — 100 25	20)

18 - Mavzu: Kasrlarni taqqoslash

Bir xil maxrajli kasrlardan qaysi birining surati katta bo’lsa, o’ sha kasr kattadir.
3 7 3 7 va 3 < 7 bo'lgani uchun — < — Bir xil maxrajli kasrlardan qaysi birining surati kichik bo’lsa, o’sha kasr kichikdir. 7 4 74

9


9 > 9


7 > 4 bo'lgani uchun


va


9

2. 
   Turli maxrajli kasrlarni taqqoslash.
   

Turli maxrajli kasrlarni taqqoslash uchun ularni umumiy maxrajga keltirish va bir xil maxrajli kasrlarni taqqoslash qoidasidan foydalanish kerak.

i) 10 3

6 6

4) — 15 12 12

1

3

2

1

2)

5)

8)

6

2

9. 
   14 3) — ¹⁴
   
10. 
    15
    

2 7 6) — — 12 18

yoki	<	belgisi bilan yozing.
3	4	10)	5	8
10	10		7	7
3	2	11)	5	8
10	11		14	7
3	7	12)	5	17
40	30		24	36

19. 
    Mavzu: Kasrlarni qo'shish va ayirish
    

1. 
   Bir xil maxrajli kasrlarni qo'shish (ayirish) qanday bajariladi?
   

Bir xil maxrajli kasrlarni qo'shish uchun ularning suratlari qoshiladi maxraj esa o'zgarishsiz qoldiriladi


Misol:
7 5 _ 12 _ 4 _ 11

1. 
   9 + 9 ^- 9 ^- 3 ^- 3^;
   

Bir xil maxrajli kasrlarni ayirish uchun ularning suratlari ayriladi maxraj esa o'zgarishsiz qoldiriladi

7 5 2 15 3 12 3 1

^{Misol: 1)} 9 - 9 - 9 ¹ ₈ — ₈ - ₈ - 2 - ¹ 2

Har xil maxrajli kasrlarni qo' shish va ayirish uchun bu kasrlar umumiy maxrajga keltiriladi va bir xil maxrajli kasrlarni qo' shish va ayirish kabi bajariladi.

5-3

8-3

15 14 _ 29

24 + 24 = 24

5

24

. . 7 5-3 7-2

Misol. 1) ₈ + i2 - ₈.₃ + ₁₂.₂ ~ ~ ~ I

8. 
   
   45 16 _ 29 70 ^_ 70 = 70
   
   8-2
   
   35-2
   8 9-5 14 ^—
   

14 35 1. Kasrlarni qo'shing

14-5

2. 
   3 1) - + - 5 5
   

^6>13'²i 36

‘Vi 36

27) — + — 65 13

11	7	37 9) 60	7		17)	9	3		25)	19	l:
20	^_ 20		60			10~	"lO			100	10
4	2	4 10) — - 15	2		18)	5	1		26)	3	8
15	15		45			ff	"T8			5	75
5	1 3	11 11) —- 18	1	1	19)	16	1	8
7	7 7		T8	T8		101	101	101
17 25	1 5	11 12) — - 15	1 "з		20)	5 ff	5 "24		27)	5 32"	1 ~ 8
5	3	7 13) 13	3		21)	11	7		28)	3	3