1- mavzu. Kirish. Areal lingvistikaning maqsad va vazifalari

izomorf
(morfologik izoglossa), 
izoleks
(leksik izoglossa), 
izosema 
(semantik izoglossa) 
haqida ham ma’lumotlar beriladi. 
Izoglossalar qarindosh yoki qarindosh bo‘lmagan tillarga munosabati 
jihatidan ikki guruhga ajratiladi: 
1
. O‘zaro aloqadagi izoglossalar.
Bunday izoglossalar genetik 
umumiylikka ega bo‘lgan tillarga aloqador bo‘ladi. 
2. 
Konvergent izoglossalar.
Bunday izoglossalar turli sistemadagi 
tillarning uzoq muddatli hududiy aloqalari (kontakti) natijasi samarasi sifatida 
yuzaga keladi va har ikkl til uchun umumiy bo‘ladi. Bunda qarindosh 

---

bo‘lmagan tillar o‘z mustaqilligini saqlaydi. Quyidagi kartada izofon shaklidagi 
izoglossaning kichik bir toksoni migratsiyasi ifoda qilingan, yaʼni cho‘ziq 
i:
unlisining markaziy Osiyoda tarqalishi ifoda qilingan. Cho‘ziq unlilar eski 
turkiy tilga xos bo‘lsa-da, uning tashuvchisi o‘g‘uz tillari va lahjalaridir. 
Tarixdan maʼlumki, o‘g‘uzlar qadimda hozirgi Qozog‘istonning Ile daryosi 
bo‘ylaridagi urug‘- qabilalardan iborat bo‘lgan. Ular tili o‘g‘uz deb yuritilgan. 
O‘g‘uzlar va ularning tili Mahmud Koshg‘ariy tomonidan turkiy qabila va 
urug‘larning ikki shaxobchasidan biri deb eʼtirof etilgan. 
 
 
 
Izoglossalarning tarqalishi areallarini belgilash ham tajriba qilingan
. 
Yuqorida ko‘rsatilgan birinchi guruh izoglosalarning guruhini N. Z. Gadjiyeva 
(Hojiyeva) 4 arealga ajratadi: 1. O‘rta Osiyo. 2. Sibir. 3. Volga bo‘yi. 4. Kavkaz 
(Shimoliy Kavkaz, Kavkaz orti, kavkaz oldi). 
N.A. Baskakov ham 4 arealni belgilaydi: 1. Bolqon va Turkiya. 2. Eron 
Azarboyjoni, Afg‘oniston. 3. Shunjon (Sinszyan). 4. Sobiq Ittifoq areallari: 
G‘arbiy areal, Kavkaz, Volga bo‘yi, O‘rta Osiyo, Sibir. 

---