1 – мавзу: инвестицияларнинг иқтисодий мазмуни, моҳияти ва инвестиция жараёнларининг асосий босқичлари

4 – савол баёни: Узлуксиз макроиқтисодий барқарорлик, иқтисодий ўсмишинг юқори суръатларини таъминлаш, тузилмавий ўзгаришларни изчил амалга ошириб бориш, иқтисодиётнинг таянч ва ижтимоий инфратузилмаларини босқичма-босқич модернизациялаштириб боришни таъминлашга қаратилган Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича ҳаракатлар стратегиясида халқаро молиявий институтлар билан ҳамкорлик кўламининг ўсиб боришига замин яратмоқда.
Халқаро валюта фонди (ХВФ) 1945 йилда ташкил этилган ва ўша 186 та мамлакат аъзо. ХВФнинг мақсади аъзомамлакатлар валюта-молия сиёсатини мувофиқлаштириш, тўлов балансини тартибга солиш ва валюта курсининг барқарорлигини қўллаб-қувватлаш учун қарз бериш ҳисобланади.
Кредитларни бериш ва қайтариш тўлов баланси муаммосининг хусусиятлари ҳамда ҳолатларига боғлиқ тарзда фарқланади (жадвалга қаралсин):
5.1-жадвал
ХВФ кредитлаш шартлари

Кредитлаш механизми	Тўлов шартлари	Муддати (йил ҳисобида)
		Энг узоқ муддат	Кутилаётган муддат	Даврийлик
«Stend-bay» кредити	Асосий ставка + маржа	3,25-5	2,25-4	Ҳар кварталда
Кенгайтирилган кредитлаш	Асосий ставка + маржа	4,5-0	4,5-7	Ҳар ярим йилда
Қопловчи молиялаш	Асосий ставка	3,25-5	2,25-4	Ҳар кварталда
Фавқулодда ёрдам	Асосий ставка	3,25-5	—	—
Қўшимча захираларни қоплаш	Асосий ставка + маржа	2,5-3	2-2,5	Ҳар ярим йилда
Камбағалликка қарши ва иқтисодий ўсишни қўллаб-қувватлаш	Йиллик 0,5%	5,5-10	-	-

Айтиш жоизки, ҳозирда ХВФ кредитлаш сиёсатининг асосини “Стенд-бай” кредитлар ташкил этади. Бундай кредит тўғрисидаги шартномага асосан аъзо мамлакатлар тўлов балансида қисқа муддатли муаммоларни бартараф этиш учун одатда 12 – 18 ойга белгиланган миқдорда кредит олиш ҳуқуқига эга бўладилар.

Кенгайтирилган кредитлаш механизми. ХВФ кенгайтирилган кредитлаш механизми бўйича аъзо мамлакатлар белгиланган миқдорда кредит олиш ҳуқуқига эга бўлган ҳолда бундай кредит одатда, уч-тўрт йилга берилади. Ушбу механизм асосида ажратилган маблағлар аъзо мамлакатларда тўлов баланси ҳолатига сезиларли салбий таъсир кўрсатувчи тузилмавий хусусиятга эга муаммоларни бартараф этишга хизмат қилади.
Қопловчи молиялаш, у камбағалликка қарши ва иқтисодий ўсишни қўллаб-қувватлаш механизми сифатида эътироф этилади, яъни:

• 
  қўшимча заҳираларни молиялаш механизмини.
  
• 
  қопловчи молиялашни. Қопловчи молиялаш 1963 йилда жорий этилган бўлиб, жаҳон бозорларида товар хом-ашё нархининг ўзгариши натижасида экспорт тушуми камомади ҳосил бўлган ёки озиқ-овқат импорти қийматининг ўсишига дуч келган мамлакатларга тақдим этилади.
  

Фавқулодда ёрдам. Ушбу тартиб фавқулоддаги ҳолатлар туфайли тўлов балансида юзага келган муаммоларни бартараф этишда аъзо мамлакатларни қўллаб-қувватлаш мақсадида 1962 йилда жорий этилган. 1995 йилда аъзо мамлакатларда ҳарбий можаролар туфайли уларнинг институционал ва маъмурий салоҳиятига путур этказилгани сабабли мазкур тартибни қўллаш миқёси янада кенгайтирилмоқда.
Халқаро тикланиш ва тараққиёт банки (ХТТБ) — Умумжаҳон банки гуруҳининг асосий ташкилоти бўлиб, ўрта ва кам даромадли, тўлов қобилиятига эга мамлакатлар ҳукуматларига қарз беради. ХТТБ 1944 йилда ташкил этилган ва ҳозирда аъзо мамлакатлар сони 186тани ташкил этади.
ХТТБнинг мақсади — аъзо-мамлакатлар иқтисодиётини қайта тиклашга ва ривожланишига капитал қўйилмалар бериш, инвестицияларни жалб этишни рағбатлантириш орқали қўллаб-қувватлаш, тўлов баланси мувозанатини таъминлашга қаратилган қарз беришдан иборат.
ХТТБ, одатда, 5 йиллик имтиёзли давр билан 20 йилгача муддатда узоқ муддатли кредитларни беради. Банкнинг ресурси икки манбадан шаклланади. Шу жумладан, асосий қисми молия бозорларида турли хил қарз мажбуриятларини жойлаштиришдан шаклланади.
ХТТБ аъзо мамлакатларга ҳукумат кафолати асосида қарз беради. Қарзни одатда 10-15 йил муддатга 5 йил имтиёзли давр билан ажратилади. ХТТБнинг фоиз ставкаси ҳар 6 ойда ўзгаради ва ўртача 7% атрофида белгиланади. ХТТБ уставига мувофиқ аҳоли жон бошига 5055 долларгача ЯИМ тўғри келадиган мамлакатларгина банкдан қарз олиш ҳуқуқига эга. Йирик тараққий этган мамлакатлар, хусусан, банкнинг 5 та энг йирик акционерлари қарз олиши мумкин эмас. Жаҳон банки қарийб 70 йиллик фаолияти мобайнида 140 та мамлакатда қиймати 300 млрд. долларга тенг 6 мингдан ортиқ лойиҳаларни молиялаштиришда иштирок этган. Ушбу банк Ўзбекистонда ҳам йирик лойиҳаларни молиявий қўллаб-қувватлаб келмоқда (жадвалга қаранг).