1 – Амалий машғулот. Нефтни қайта ишлаш ва яримфабрикатларни тозалаш

 
 
Назорат саволлари ва топшириқлар 
 
1. Дизел ёнилғиси маркаларига мисоллар келтиринг; ҳар бир маркадаги 
ҳарф ва рақамларни изоҳланг. 

---

48 
6 – Амалий машғулот. МОЙЛОВЧИ МАТЕРИАЛЛАР 
 
Автомобил ва тракторларнинг мойловчи материаллари ишқаланишга 
сарфланадиган энергияни камайтириш ва ишқаланувчи деталлар ейилишини 
секинлатиш учун қўлланилади. 
Ишқаланиш кучларини енгишга йўқотиладиган энергия мойлаш 
туфайли ўнлаб ва юзлаб марта камаяди. ҳозирги пайтдаги катта тезликлар ва 
юкларда двигател ва трансмиссиянинг туташ узелларининг деталлари 
мойлашсиз тирналишлар, тиқилиб қолишлар ёки катта миқдордаги иссиқлик 
ажралиб чиқиши туфайли бир неча секундда эриб кетиши ва пайвандланиб 
қолиши сабабли бузилиб кетар эди. 
Бундан ташқари мойловчи материаллар ишқаланувчи сиртларни 
совитишади ва ейилиш маҳсулотларидан тозалашади ҳамда сиртларни 
коррозиядан сақлашади. 
6.1. Ишқаланиш 
 
Ишқаланиш деганда сиртлари бир-бирига теккан зонада икки жисм 
орасида вужудга келадиган сиртларга уринма йўналишдаги нисбий силжишга 
қаршилик кўрсатиш тушинилади. Икки хил: тинч ҳолатдаги ва ҳаракатдаги 
(кинематик) ишқаланишларни фарқлашади. Кинематик ишқаланишнинг 
қуруқ (мойловчи материалсиз), чегаравий ва суюқ турлари бўлади. 
Агар ишқаланувчи сиртлар орасидаги мойловчи материал қатлами 
қалинлиги 0,1 мкм дан кам бўлган жойда чегарвий ишқаланиш вужудга 
келади. 
Суюқ ишқаланишда мойловчи материал қатлами ўзаро бир-бирига 
нисбатан силжиётган сиртларни бир-биридан тўлиқ ажратади ва амалда 
ишқаланиши мойловчи материал қатламлари орасида содир бўлади. 
Амонтон қонунига мувофиқ ишқаланиш кучи F жисмларнинг бир-
бирига нормал босими кучи P га пропорционал: 
P
f
F


 
бу ерда f  – сирпаниб ишқаланиш коэффициенти. 
Чегаравий ишқаланишда f = 0,008...0,15. 
Суюқ ишқаланишда f = 0,003...0,03. 
Ишқаланувчи юзаларнинг ҳаммаси мойланади. Шу боис, чегаравий 
ишқаланиш – ишқаланишнинг энг оғир режимидир. Унда ишқаланиш 
коэффициенти катта бўлади ва деталларнинг тез ейилишига олиб келади. 
Ейилишнинг бир неча турларини: механик, коррозион – механик, 
абразив, чаргаш ейилишлари ва бошқаларни фарқлашади.