1 – Амалий машғулот. Нефтни қайта ишлаш ва яримфабрикатларни тозалаш

 
4.10. Сув ва механик аралашмалар 
Дизел ёнилғисида сув ва механик аралашмаларнинг бўлиши – ёнилғи 
аппаратуралари ишламасдан қолишининг асосий сабабларидан биридир. Сув ва 
механик аралашмалар ёнилғида нефт заводидан бошлаб, то двигателда 
фойдаланилгунча тушиши мумкин. Механик аралашмаларнинг кўпи катта 
қаттиқликка эга, шунинг учун двигател деталларини тез ейилтирадилар. 
Аралашмалар айниқса юқори босимли насослар, насос-форсункалар ва 

---

44 
форсункалар учун зарарлидир. Прецизион жуфтликлар 1,5...3,0 мкм ли 
тирқишга эга. Шунинг учун ўлчамлари плунжер жуфтлигидаги тирқишга яқин 
бўлган механик аралашмаларнинг озгина миқдори ҳам бу жуфтликни интенсив 
ейилтиради. 
Дизел ёнилғисидаги механик аралашмалар смолалар ҳосил бўлишини 
тезлаштиради, ёнилғи узатиш тизимини ифлослайди, форсунка, ёниш камераси 
ва ш.к.ларда ёпишма қатламлар ва сўхта миқдорини кўпайтиради ва бунинг 
натижасида ёнилғи узатиш тизимининг ишончлилиги ва узоқ ишлаши 
ёмонлашади, ёнилғи сарфи ва ишланган газлар тутунлилиги сезиларли ортади. 
Ифлосланган ёнилғидан фойдаланилганда ёнилғи аппаратурасининг хизмат 
муддати 5...6 марта қисқаради. 
Дизел ёнилғиси таркибида механик аралашмалар бўлишига йўл 
қўйилмайди. 
Таркибида сув бўлган ёнилғидан фойдаланишга рухсат этилмайди, 
чунки бу двигател ишининг бузилишига олиб келади, двигателни ўт олдириб 
бўлмайди, коррозия тезлашади, сўхта ҳосил бўлиши кўпаяди. 
 
Назорат саволлари ва топшириқлар 
 
1. Дизел ёнилғиси сифатига қуйиладиган талабларни санаб чиқинг. 
2. Ёнилғи узатилишига таъсир қилувчи дизел ёнилғисининг Сиз билган 
хоссалари ва кўрсаткичларини санаб чиқинг ва ҳар бирини таърифланг 
ҳамда уларга қўйиладиган меъёрий талабларни баён қилинг. 
3. Дизел ёнилғисининг аралашма ҳосил бўлишига таъсир қилувчи 
хоссалари ва кўрсаткичларини санаб чиқинг, ҳар бирининг таърифини 
айтинг ҳамда уларнинг двигател ишига таъсирини баён қилинг. 
4. Дизел ёнилғиси цетан сонини таърифланг, ЦСнинг двигател ўт 
олишига ҳамда ишлашига қандай таъсир қилишини баён қилинг ва 
дизел ёнилғиси таркибидаги углеводородларнинг ЦСга таъсирини 
тушунтириб беринг. 
5. Дизел ёнилғисининг коррозион хоссаларига унинг таркибидаги қайси 
бирикмалар қандай таъсир қилишини қиёсий тавсифланг, бу 
бирикмалар миқдори қайси оралиқларда чекланишини айтиб беринг 
ҳамда ёнилғи таркибидаги кислотали бирикмалар миқдори қайси 
кўрсаткич билан тавсифланишини баён қилинг. 
6. Дизел ёнилғисининг смолаланишга мойиллиги нималар миқдорига 
боғлиқлиги ва у қайси кўрсаткич билан баҳоланишини баён қилинг; 
амалдаги смолалар миқдорининг нималарга таъсир қилишини 
тавсифланг ва улар миқдори қайси оралиқда регламентланганлигини 
айтинг. 
7. Қурум ҳосил бўлишига таъсир қилувчи омилларни санаб чиқинг. 

---

45