0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi erkin Egamberdiyev mikroiqtisodiyot

Qarz oluvchilar nima uchun foiz toMashni xohlaydilar? Bu yerda ikkita kuch — talab va taklif kredit bozorida ishtirok etmoqda. Stavka foizlarining umumiy nazariyasiga ko‘ra, kreditor sifatida taklif etuvchilar (kredit beruvchilar) kredit qiymati (stavka foizi) ijobiy bo'lmaguncha moliyaviy mablag‘ sifatidagi kreditlarni berishni xohlamaydilar. Stavka foizi ijobiy bo‘lsa, taklif etadigan kredit mablag‘lari ham ijobiy. Kreditorlar naqd pul sifatida boyliklarini hozirda ishlatib yubormasdan muomaladagi pullar qatorida saqlab qolishga harakat qiladilar. Qarz talab etuvchilar foiz to‘lab boMgandan so‘ng ham foyda ko‘rishni ko‘zlaydilar. Odatda ssudani qoplab, keyin olingan foydadan ko‘ra, jismoniy kapitalni investitsiya qilishdan olinadigan foyda mahsuldorroq. Real stavka foizlarini ta’minlashga xizmat qiluvchi bu ikki kuch kreditorlarning kredit berishdagi sabrsizligini, qarz oluvchilar uchun kapital mahsuldorligini o‘zida to‘plagan bo‘ladi. Kapital aktivlaridan foydalanish asosida olinadigan daromad ko‘pincha «Kvazirento» deb yuritiladi.

5. 
   Ma’lum davrdagi investitsiya (pul) qiymatini hisoblash.
   

Diskontlashgan qiymat

Kapitalning qiymati asosida uni diskont qiymati aniqlanadi. Bu narsa yerga ham tegishli. Ko‘p iqtisodchilar pulni kapital deb hisoblaydilar. Lekin tovarlar kamyobligi sharoitida foyda keltirmaydigan pullarni ko‘payib ketishi kapitalni faqat pul deb hisoblanishini aniq ko‘r- satmaydi.^I

Наг qanday investitsion loyihalarni amalga oshirish xarajat talab etadi va undan ma’lum miqdorda daromad olish mo‘ljallanadi. Lekin buning uchun vaqt kerak. Ular ma’lum vaqt oralig‘ida sodir bo'ladi. Bunday hollarda bugun sarflanadigan pulning qiymati bir yildan so‘ng yoki ikki yildan so'ng qancha turishi hisoblab chiqiladi. Masalan, bugun kelajak uchun sarflangan 1 dollar yoki 30 ming dollarning diskont qiymati bir yildan so‘ng qancha, u qancha foyda keltiradi. Agar qancha kech va kam foyda olinsa, shuncha ko‘p imkoniyatlar boy berilgan, yo‘qotilgan bo‘ladi. Javob — ssuda va kredit foizlari miqdoridadir.

Agar bank foizi yiliga 10% bo‘lsa, unda bugungi 30 ming dollar bir yildan so‘ng 33 ming dollarga ko‘payadi:

X = 30 ming doll. + (0,1 X 30 ming doll.); X=33 ming doll.