0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi erkin Egamberdiyev mikroiqtisodiyot

Foiz hisobida kapitaldan daromad olishning iqtisodiy mohiyati shundaki, inson psixologiyasi bo‘yicha bugungi kunda kishilarga yetishmayotgan ne’matlarni xarid qilish kelajakdagiga qaraganda ulami ko'proq qoniqtiradi, ularning imkoniyatlarini oshiradi. Bunga sabab bugungi ne’matlarning qadr-qimmati yuqori yoki ular arzon. Ozgina pulga ko'proq xarid qilish mumkin. Balki kelajakda ularni topish, xarid qilish, talabni qondirish qiyin bo'lib qolar, kamchiliklar yuzaga kelar (iqtisodiy motiv, asos).

Agar resurslar to‘g‘risida gap borsa, tadbirkor kishilar ulardan unumli foydalanish uchun harakat qilishlari zarur. Natijada bunday kishilar ma’lum vaqtdan so'ng qo‘shimcha daromad olish imkoniyatiga ega boiadilar. Bunday imkoniyatlar kishilarni qarz olishga undaydi, kredit uchun ma'lum miqdorda pul to‘laydilar. Bu kapital foiz deb ataladi. Olingan qarz bilan qaytarilgan pulning farqi stavka foizi deb ataladi.

Stavka foizi - yillik to'lovning hozirgi davrdagi muddatsiz olingan kapital qiymatiga nisbatini foiz hisobidagi miqdoridir.

Faraz: 100 dollar miqdorida muddatsiz qarz berildi, bunda kapital egasiga yillik to'lov miqdori 5 dollarga teng. Unda stavka foizi 5 % bo'ladi.

Stavka foizi kapitalga bo‘lgan talab egri chizig‘i (MRP) bilan taklif chizig‘ining (MRC) kesishib o‘tishi bilan topiladi va muvozanatga keladi (G_E).

53-chizma. Stavka foizi muvozanati. 183

Bu yerda: MRP - kapitaldan olinadigan pirovard daromad;

MRC — hozirgi vaqtda kapitaldan foydalanishdan voz kechish, saqlanish, kutish vaqti bilan bog‘liq xarajatlar.