0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi erkin Egamberdiyev mikroiqtisodiyot

Xomashyo materiailarining mahsulot birligiga xarajat normasi qo‘yidagilardan tashkil topadi:

• 
  foydali xarajat miqdori (buyumlarni sof og‘irligi);
  
• 
  zaruriy texnologik chiqindilar va isroflar (qiyqimlar, havo bilan birga foydali moddalarning qo‘shilib chiqishi va h.k.).
  

Materiallaming haqiqiy xarajat miqdori normal ishlab chiqarish sharoitlaridan chetga chiqilganda isroflar va chiqindilar hisobiga o‘zgarishi mumkin. Masalan, ishlab chiqarish texnologiyasiga rioya qilmaslik, xomashyoni saqlash sharoitlarining yo‘qligi, xomashyo sifatining pastligi va h.k.lar.

Yillik mahsulot hajmiga ketadigan xarajatlar miqdori ko‘p jihatdan aylanma mablag'larning harakat tezligiga bog'liq bo'Iadi. Bu

koeffitsiyent (K_obxt) jami realizatsiya mahsuloti (Q_p) hajmini aylanma mablagiarining o'rtacha yillik qoldig‘iga (K_obk) nisbati bilan topiladi:

100

Masalan, Q=100 min. so‘m; K_obk=25 min. so‘m bo'lsa, aylanma

edik:

100

20

5 ; yoki shu berilgan resurslar hisobiga 100 min. so'mlik

har bir so‘m aylanma mablag‘lardan 4 so‘mlik mahsulot olingan. Agar mablag'laming harakat tezligini 4 dan 5 ga oshirsak, shu hajmdagi mahsulotni olish uchun 5 min. so'mlik mablag'ni tejab qolgan bo'lar

mahsulot o'rniga 125 min. so'm mahsulot ishlab chiqarishga erishgan

bo‘lar edik: уу = 5. Yildagi kunlar sonini mablag'larning tezligiga

nisbati ularni bir marta aylangandagi muddatini ko’rsatadi: 360:4=90 kun.