05-Chilangarlik ma`ruzalar matni

Ma`ruza 
№
 4
 
Mavzu: Metallarni to`g`rilash va rixtovkalash
 
Reja: 
4.1. Umumiy ma`lumotlar 
4.2. Metallni to`g`rilash. 
4.3. To`g`rilash jihozlari. 
Tayanch iboralar: 
To`g`irlash, rixtovkalash, zubilo, kreysmeysel, 
bolg`a, o`ygich, temir arra, chilangarlik bolg`asi, egovlash, parmalash, 
shabrovkalash, pritirka. 
4.1. Umumiy ma`lumotlar 
Metallarni to`g`rilash
deb, to`g`rilovchi asboblar (zubilo, kreysmeysel) va 
zarb beruvchi chilangarlik bolg`asi bilan zagatovka sirtidagi ortiqcha qatlamni 
kesib tashlash yoki zagatovkani qismlarga bo`lish jarayoniga aytiladi. Ishlab 
chiqarishda dastgoh bilan bajarib bo`lmaydigan va yuqori aniqlik talab 
qilinmaydigan ishlarda kesish bajariladi. 
Yirik detallar maxsus taxtalarda, haddan tashqari katta o`lchamli detallar 
esa o`z o`rnida kesiladi. Ishlov beriladigan detalning q o`llanishiga ko`ra, kesish 
toza yoki dag`al bo`lishi mumkin. Birinchi hodda zubiloning bir sidra harakatida 
metaldsan 0,5 dan 1 mm. gacha, ikkinchi holda esa 1,5 dan 2 mm. gacha 
qalinlikdagi qatlam kesib olib tashlanadi. Aniq ishlovga 0,4—1 mm. gacha 
kesish natijasida erishish mumkin. 
Chilangarlik ishlaridagi to`g`rilash, rixtovkalash, egovlash, parmalash, 
shabrovkalash, pritirka kabi kesish usullarida detalning ortiqcha qismi qirindi, 
payraxa shaklida kesib olib tashlanadi. Bundan tashqari, listlar va metall 
chiviklarning ma`lum bir qismini qirqib tashlash ham kesish ishlariga kiradi. 
Har qamday to`g`rilash va rixtovkalash asbobning qismi iona shaklida 
bo`ladi. Masalan, metchik, plashka, metallkeskich va egovlarning to`g`rilovchi 
qismi bir va bir necha ponasimon elementlardan tashkil topgan . Zubiloning 
to`g`rilovchi qismi ham pona shaklidan iborat (56-rasm). Uning geometrik 
shakli .