Ў збкистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган давлат университети

6-Мавзу. Махсус мактабларда дарс ва машғулотларни ташкил этиш ва уларни таҳлил қилиш (2 соат маъруза)
Режа:
1. Ўқув-тарбия жараёнини такомиллаштириш
2. Дарс таҳлилининг турлари
3. Дарсни таҳлил қилишни қуйидаги тўрт гуруҳга бўлиш
Дарс таҳлили - ўқув-тарбия жараёнини такомиллаштириш ва уни юксак даражага кўтаришга қаратилган фаолият бўлиб, ўз таркибига бир неча турларни олади.
Дарс таҳлилининг турлари:
Тўла таҳлил - ўқув-тарбия жараёнини ташкил қилиш сифатини назорат қилиш ва ўқитувчининг иш услубини ўрганиш мақсадида ўтказилади. Қисқа таҳлил - ўқув-тарбия жараёнини ташкил қилиш сифатини умумий баҳолаш мақсадида ўтказилади. Фақат асосий дидактик категорияларни (дарсда асосий мақсадларнинг амалга оширилганлиги, барча билиш топшириқларининг бажарилганлиги, рсжанинг бажарилганлиги) назарда тутади. Комплекс таҳлил - дарснинг мақсади, услуби, мазмуни, уни ташкил қилиш шаклларининг ҳар томонлама ва ўзаро боғлиқликда кўриб чиқишни назарда тутади. Аспектли таҳлил - дарс таҳлилининг бирор бир турини мўлжаллайди. Бу асосан нуқсонларни ёки ўқитувчи фаолиятининг илғор педагогик усулларини аниқлаш мақсадида қўлланилади.
Дарсни таҳлил қилишни қуйидаги тўрт гуруҳга бўлиш мумкин:
а) илмий таҳлил;
б) услубий таҳлил;
в) дидактик (таълимий) таҳлил;
г) умумпедагогик таҳлил.
Илмий таҳлил
Илмий таҳлил берилаётган билимларнинг илмий-назарий жиҳатини, ўқувчи бажараётган мустақил ишнинг эса мақсадга йўналиши жиҳатидан тўғрилигини аниқлашни англатади. Дарснинг илмий таҳлилида асосан куйидагиларга эътибор бериш талаб этилади:
а) қоида ва таърифларнинг тўғри баён этилиши;
б) мавзуга нисбатан ўқитувчининг илмий ва ижодий ёндашиши;
в) ўқитувчи ва ўқувчининг нутқ маданияти;
г) дарслик материалларини қўшимча адабиёт материаллари билан бойитиш ва ўқувчи бажараётган мустақил лаборатория ишларнинг мақсадга мувофиқ йўналиши;
д) ўқувчи нутқининг равонлиги, онглилиги, фикр ва хулосаларнинг тўғри, қисқа, равон ва мукаммал баён этилишининг назорат қилиниши;
е) ўқув фанининг коррекцион йўналтирилганлиги, ўзига хос хусусиятлари.
Дарсни илмий таҳлил этишда ўқувчи ва ўқитувчи фаолияти атрофлича ўрганилиш лозим. Қоида ва таърифларнинг тўғри баён этилиши ва мавзуга илмий ёндашиш бир-биридан ажралмаган ҳолда таҳлил қилиниши лозим. Чунки улар бир-бирини тўлдирувчи тавсифга эга бўлади. Таҳлилда тушунча, коида, таъриф, назарий билимлар, малака ва кўникмаларга ўқувчилар томонидан берилган жавоблар, ўқувчилар фаоллиги ҳам тўлиқ ўз аксини топиши лозим. Қоида, таърифларнинг тўғри баён этилиши кўп жиҳатдан ўқитувчи нутқининг равонлигига, талаффузидаги аниқлигига ҳам боғлиқ бўлади.