Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

тенг бўлган минерал. Кимёвий таркиби бўйича гипс икки молекула 
сувли кальций сульфатдан ташкил топган ( C a S 0 4-2H 20 ) . Тузилиши 
бўйича гипс одций йирик кристалли (ги п с шпати) ва ингичка 
толали (селенит ва донадор гипс) хилларга бўлинади. Табиий гипс 
қурилишда ишлатилмайди, аммо у боғловчи моддалар олишда 
асосий хом ашё сифатида катта аҳамиятга эга. Сувда яхши эрийди. 
Унинг мустаҳкамлиги ва чидамлилиги катта бўлмаганлиги учун 
девор, қоплама ашёлар сифатида кам ишлатилади. Гипс захира- 
лари, айниқса, Ўзбекистонда кўп тарқалган.
Оҳактош 
— ер қатламининг устки қисмида кенг тарқалган, 
таркиби 9 2 —98 % кальций карбонатидан ( C a C 0 3) ташкил топган 
жинсдир. Оҳактош оҳак, лойли оҳак ёки оҳакли кремний сингари 
табиий боғловчи моддалар воситасида ҳосил бўлган. Оҳактошлар 
хоссаларига кўра зич (оддий оҳактош ), ғовакли оҳак туфи, чиғаноқ 
оҳактош (ва лойсимон сочилувчан), мергель (бўр) хилларга бў- 
линади.|3ич оҳактошда кальций доналари табиий цементлар воси­
тасида зичланган. Унинг сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси 100— 
150 М П а, зичлиги 1800— 2500 к г /м 3^
0\а к т о ш н и н г ранги ундаги аралашмаларнинг миқцорига қараб
127

---

ўзгаради. Агар органик аралашмалар кўп бўлса, оҳактош кулранг, 
темир оксиди бўлса сариқ ёки қизғиш, агар лой микдори кўп бўлса, 
оч қора рангларда бўлади^Оҳактош қурилишда бетонлар учун йирик 
тўлдиргич ва боғловчи моддалар ишлаб чиқаришда хом ашё сиф а­
тида, йўл қурилишида ва деворбоп блоклар тайёрлашда ишлати­
лади 4
Оҳак туфи 
— кальций карбонат эритмасининг чўкиндисидан 
ҳосил бўлган ғовакли ж инс. Зичлиги 1 3 0 0 — 1600 к г /м 3, си қ и -