Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

14.2-расм.
Темир-бетон тўсинбоп арматура қовурға:
I
—тўғри арматуралар; 
2—
ўрдаксим он букилган арматуралар; J — монтаж арматуралар; 
4—
о чи қ
хомутлар; 
5
— туташ хомутлар; 
6
—ан кер илмоқлар.
372

---

Олдиндан таранглашнинг маъ- 
носи шундаки, арматура қолипга 
ўрнатилгандан кейин чўзилади ва 
таянчларга маҳкамланади. Шундан 
кейин қолипга бетон қоришмаси 
жойланади. Бетон мустаҳкамлиги 
лойиҳада кўрсатилган мустаҳкам- 
л и к н и н г 7 0 —80 % ига етган да, 
чўзилган арматура бўшатилади.
Шунда арматура қисқаришга инти- 
либ, бетон конструкцияни куч ту- 
шадиган томонга нисбатан сезилар- 
сиз даражада эгади (14.3-расм). На­
тижада, бетонга юк қўйилганда 
ундаги арматурада хавфли чўзилув- 
чанлик зўриқиши пайдо бўлмайди.
Ҳозирги вақтда арматурани таранглашнинг бир неча усуллари 
мавжуд:
а) арматура дастаси гидравлик домкратлар воситасида таранг- 
ланади. Бунда арматуранинг бир учи қолипга маҳкамланади, ик­
кинчи учи эса домкратлар билан тортиб тарангланади, кейин қолип- 
га бетон қуйилади. Бетон қотгандан сўнг, арматура бўшатилади (14.4- 
расм, 
д—ж).
б) пўлат арматура электротермик усулда таранглашда электр 
токи билан керакли узунликкача қиздирилади ва тезда қолипга 
ўрнатилиб, унинг икки учи маҳкамланади. Арматуранинг совиши- 
да чўзувчи кучланиш ҳосил бўлади ва қолипга бетон қоришмаси 
қуйилади (14.4-расм, 
а—г).
в) саноат қурилишида кўп ишлатиладиган темир-бетон тўсин 
ва фермалар тайёрланаётганда уларнинг чўзилиш қисмида най- 
симон тешик қолдирилади. Арматура дастаси шу тешикдан ўтка- 
зилади ва домкратлар ёрдамида керакли кучланишгача тарангла­
нади. Кейин тешик цементли қоришма билан насос воситасида 
тўлдирилади, бу эса арматуранинг тўсин билан бирикишини таъ- 
минлайди. Қоришма қотгандан кейин арматура бўшатилади (14.4- 
расм, 
з—й
).
Арматураси олдиндан тарангланган темир-бетон конструкция­
ларни тайёрлашда 20—30 %гача арматура пўлатини, 50—60 %гача 
бетон қоришмасини тежаш мумкин.
Бетон конструкциялари ва буюмларни