Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

!4.1-расм.
Бетон ва темир-бетон тусиннинг 
эгилиш схемаси:
а
— эгилиш кучи ю қори; о—эгилиш кучи меъёрида 
булганда.
371

---

Бетоннинг чўзилишга мустаҳкамлиги сиқилишдагига нисбатан 
15—30 марта кам. Темир-бетонда бу камчилик унинг чўзилиш зо- 
насига арматура қўйиш йўли билан бартараф қилинади. Аммо, те­
мир-бетон конструкцияларнинг чўзилиш зонасида бир неча йил- 
лардан кейин жуда кичик дарзлар (дарзнинг эни 0,2 мм.' дан ки­
чик) пайдо бўлади. Бундай дарзлар одатда конструкция учун 
зарарсиз деб топилган. Агар дарзларнинг эни юқоридаги кўрсат- 
кичдан ортиб кетса, арматура занглайди, унинг ўтга чидамлилиги 
ва бетон билан ёпишқок,лиги камайиб, муҳофазаловчи қатлам бу­
зилади. Бу қатлам 10—35 мм. дан ортса, конструкциянинг умумий 
мустаҳкамлиги камаяди. Арматуралар конструкцияда жойланиши- 
га ва кўтарадиган юкнинг микдорига қараб бир неча турга бўлина- 
ди: буюмнинг чўзилувчан қисмига жойлашган, чўзувчи кучларни 
қабул қиладиган ишчи арматуралар (14.2-расм, 
1—2)\
арматура 
қовурғасининг бетон конструкцияси билан биргаликда ишлашини 
таъминлайдиган монтаж арматуралари (плиталарда тақсимлаш ар- 
матуралари деб аталади, 14.2-расм, 
J)\
ишчи ва монтаж арматура- 
ларини ўзаро бирлаштирадиган, конструкцияда дарзларнинг ҳосил 
бўлишига йўл қўймайдиган кўндаланг жойлашган арматуралар хо- 
мутлар деб аталади (14.2-расм, 
4—5).
Буюмга мослаб тайёрланган 
арматура қовурға қолипга қўзғалмайдиган қилиб ўрнатилади. Ар­
матура билан қолип деворлари ўртасида саьуювчи қатлам қолдири- 
лади.
Темир-бетон йиғма конструкцияларни тайёрлашнинг янги усул- 
ларидан бири, улардаги ишчи арматурани қоришмани солишдан 
олдин таранглашдир. Бу усул бетон конструкцияларнинг эгишдаги 
мустаҳкамлигини оширишда, йиғма буюмларни енгил ва тежамли 
қилиб ишлашда катта аҳамиятга эга.