Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

7.8-расм.
Профилли деворбоп ғиштлар ва қисмлар.
(40 %) камайтириш мумкин ҳамда транспортга кетадиган маблағ 
те ж а л а д и . Ш у н и н гд е к , эн г м уҳим и и н ш о о т о ғ и р л и г и н и н г
камайиши ҳисобига зилзила таъсирига бардошлилиги ортади.
Барча хорижий давлатларда иш латиладиган деворбоп сопол 
ашёлар катта-кичиклиги, шакли ва хоссалари билан фаркуганади. 
Чет давлатларда чиқариладиган ғиш тларнинг маркаси 125—600 га 
тенг. М асалан, Германия стандартларига кўра деворбоп оддий ва 
самарали ғиштлар 14 хил ўлчамда (240x115x52—490x300x238) ва 
М40 дан М280 маркаларда ишлаб чиқарилади. Айниқса, енгил 
вазндаги бўшлиқли 13 та ҳар хил ўлчамли, маркалари М20 дан 
М280 гача бўлган деворбоп ғишт ва тош лар ишлаб чиқарилади. 
Зичлиги 600—1000 к г/м 3. га тенг бўлган бундай юқори мустаҳкам 
ғишт ва тош ларнинг сиқилиш даги мустаҳкамлик чегараси 360, 480 
ва 600 га тенгдир. Биноларнинг ички пардеворларини қуришда 
ўлчамлари ЗЗОх 170x40 мм. га тенг бўшликуш ғишт, тош ва плиталар 
ишлатилади.
Хорижий давлатларда бир томонига ариқчали шакл берилган, 
умуман қориш м а иш латм асдан девор қуриш га м ўлж алланган 
ғиштлар ишлаб чиқарилаётгани маълум. Бундай ғиштлардан катта 
ўлчамдаги блоклар, товушдан сақловчи ғиштлар ва бошқа деворбоп 
буюмлар ишлаб чиқарилмоқда. М асалан, голландиялик мутахас- 
сислар ғишт учун елим ишлаб чиқариш ни йўлга қўйганлар. У 
ғиштни цементга нисбатан жуда мустаҳкам ушлайди. Натижада, 
девор ўта мустаҳкам бўлиб, ғишт терувчиларнинг иши янада ен- 
гиллашади, яъни одатдаги ғишт териш да цемент қориш ма қат- 
лами 1 сантиметрдан кам бўлмасди, янги усулда эса елимнинг 
қалинлиги атиги 2 миллиметр бўлса бас.
Сопол ғишт ва тошлардан деворбоп панел ва блоклар тайёрлаш
191

---

қурилиш иш ларида қўл меҳнатини кескин камайтиради. Ғишт, 
панел ва блоклар тайёрлашда горизонтал ҳолатдаги махсус темир 
қолипларга ўрнатилган фиксатор мосламалар ораси ғиш т билан 
тўлғазилади. П анеллар бир, икки ва уч қатламли, баландлиги 
бинонинг 1- ёки 2-қаватига мос қилиб тайёрланади. Қалинлиги 
эса 80, 140, 180 ва 280 мм. га тенг. Бир қатламли панел фақат 
сопол тош ларидан, икки қатламлисининг биринчи қатлами 0,5 
ғишт қалинликда, иккинчи қатлами эса 100 мм.ли иссиқликни 
сак,ловчи аш ёдан иборат. Уч қатламли панел 
ички ва таш қи 
қатламининг ҳар бири 65 мм. ли ғишт, ўрта қатлами эса 100 мм.ли 
қалинликдаги иссиқликни сақловчи ашёдан тайёрланади. Тегишли 
м устаҳкам ликни таъм инлаш мақсадида ғиш тлар ораларига ва 
чеккаларига пўлат арматура синчи ўрнатилади.