Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

Каолинит 
( A l ,0 3- 2 S i 0 2-2H 20 ) дала шпати, слю да ва ҳар хил 
силикатларнинг нураши натижасида майдаланиб янада парча- 
ланишидан ҳосил бўлган минералдир. Ранги оқ, айрим ҳолларда 
қўнғир ва кўк тусларда ҳам учрайди. Зичлиги 2 6 0 0 к г /м 3, қаттиқ- 
лиги 1. Бу дегани бўр каби юмшоқ. Каолинит таркибида кўп 
минералли каолин тупроқлари бор.
Монтмориллонит 
— тоғ жинсларини ишқорли муҳитда нура- 
шидан ҳосил бўлиб, денгиз остида чўкинди ҳолатда учрайди. Тарки­
бидаги бентонит тупроғи боғловчи модда сифатида қумтошларни 
ўзаро ёпиштиради ва яхлит ҳолатда учрайди. Тупрок^арда асосий 
жинс ҳосил қилувчи минералдир. Монтмориллонит гуруҳидаги 
минераллар асосан чўкинди тоғ жинсларида кенг тарқалган. Оҳактош 
ёки қумтош таркибида тупроқ минераллари 3—4 %дан ошиб кетса, 
уларнинг сув ва музлашга чидамлилиги кескин камаяди.
Чўкинди тоғ жинсларидан дала шпати узоқ вақт табиий муҳит 
таъсирида ҳамда кимёвий минералларнинг оксидланиши натижа­
сида аста-секин 
гидрослюдалар 
деб аталувчи тупрокуш минерал- 
ларга айланади. Яна вақт ўтиши билан кимёвий нураш жараёни 
тупрокуш минералларни каолинитга (A l20 3- 2 S i 0 2 2 H 20 ) айлан - 
тиради. Бундай минераллар ҳаво, муз ва сув оқими воситасида 
узоқларга кўчади. Чўкинди жинслар табиатан магматик тоғ ж инс- 
ларига нисбатан ғовакли мустаҳкамлиги кичик ва зарарли муҳитда 
тез бузиладиган хоссаларга эга. Айрим майдаланган тоғ жинслар 
улар таркибидаги доналарни табиий боғловчи цементлар воситасида 
ўзаро ёпиштириб ҳар хил зичликдаги жинсларини ҳосил қилади. 
М асалан, кимёвий чўкинди жинснинг гипс зичлиги магматик тоғ 
ж инсларидан катта б ў л са -д а , лекин м устаҳкам лиги анчагина